Ruttedoctrine en fabeltjesfuik in nieuwste editie Dikke Van Dale: 'Woordenboek is een spiegel van zijn tijd'
UTRECHT - Ruttedoctrine, fabeltjesfuik, airfryer zijn nieuwe woorden in de nieuwe editie van de Dikke Van Dale. De 16e editie van de Dikke Van Dale is een jubileumeditie. Het is namelijk precies 150 jaar geleden dat Johan Hendrik van Dale, de naamgever, zelf zijn eerste woordboek maakte. In het woordenboek, dat vanaf vandaag te koop is, staan vele nieuwe herkenbare actuele woorden.
Sinds de publicatie van de vorige editie zijn er veel nieuwe woorden bijgekomen. "Bijvoorbeeld over het klimaat of over corona", vertelt hoofdredacteur Ton den Boon van de Dikke Van Dale. "Maar daarnaast zijn er ook op allerlei gebieden veel ontwikkelingen geweest, dat zie je terug in woorden als cryptomunten en platformeconomie."
Op basis van hoe vaak een woord voorkomt in de media en hoe lang het wordt gebruikt, wordt afgewogen of het woord de Dikke Van Dale haalt of niet. "Dat gaat niet over een nacht ijs. We kijken naar de levensvatbaarheid van een woord door in te schatten hoe lang het gebruikt zal worden", vertelt Den Boon. Woorden als coronastaking en coronazorg staan bijvoorbeeld niet in het woordenboek, maar wel in de database. "Mochten ze toevallig toch beklijven, dan kijken we of ze de volgende keer toch opgenomen kunnen worden."
Leenwoorden
In de nieuwe editie staan ook veel Engelse woorden. Die komen er alleen in als ze algemeen gangbaar zijn, vertelt Den Boon. "Veel algemene woorden nemen wij over, zoals bijvoorbeeld computer. Maar airfryer, bodyshaming en influencers zijn nieuwe verschijnsels." Vaak zijn er ook wel Nederlandse varianten voor, zoals straatvoedsel in plaats van streetfood. "Maar de meeste mensen gebruiken toch wel dit soort Engelse woorden en dan zijn ze eigenlijk vernederlandst. De wereld is toch een beetje een global village geworden."
Met de komst van zoekmachines en online woordenboeken, zoeken mensen steeds vaker woorden op via het internet. "Maar gelukkig zijn er nog steeds mensen die zich graag laten verrassen door toevallige vondsten als ze de Dikke Van Dale doorbladeren of zelfs lezen." Mensen die woorden opzoeken, vinden de betekenis van het woord, maar als ze verder lezen zien ze meer of komen ze een taalverhaal tegen, vertelt Den Boon. "En dan wordt het meer dan een naslagwerk, dan wordt het een bron van inspiratie."
Taalgebruik in deze tijd
Vanwege de jubileumeditie zijn er 150 taalverhalen in het woordenboek opgenomen. Dit zijn verhalen waar aan de hand van een thema uitgelegd wordt hoe de taal daar omheen veranderd is. "Denk aan cosmetica", vertelt Den Boon. "In de 19e eeuw hadden vrouwen alleen poudre de riz en blanketsel, maar geen make-up of bodylotion. Die woorden bestonden ook nog niet." Met dit soort verhalen wil de hoofdredacteur laten zien dat het taalgebruik veel zegt over onze tijd. "Het woordenboek is meer een spiegel van z’n tijd geworden."
