Jos brengt verzetsdrama van Leersum tot leven met nieuwe fietsroute: ‘Hier word je toch stil van?’
Jos brengt verzetsdrama van Leersum tot leven met nieuwe fietsroute: ‘Hier word je toch stil van?’
Leersum - In Leersum blijven de vlaggen na Bevrijdingsdag nog twee dagen langer hangen. Want pas op 7 mei 1945 werd het dorp, net als Utrecht, bevrijd. En juist op die 5e mei speelde zich een groot drama af in het dorp op de Utrechtse Heuvelrug. Verschillende verzetsleden zijn toen in de laatste dagen van de oorlog in Leersum doodgeschoten door Nederlandse SS’ers. Amateurhistoricus en acteur Jos Rams (59) van de Historische Vereniging Leersum werkte mee aan een nieuwe fietsroute langs alle hoogtepunten van het drama van Leersum. Zijn doel: de geschiedenis levend houden door de lokale verhalen op een spannende manier te vertellen.
“Sssstt…. Kijk om je heen! Geen Duitsers achter die boom? Je kruipt over de grond op zoek naar de ingang van je schuilplaats. Daar is het luik! Je bent veilig.” Jos leeft zich helemaal in als hij geanimeerd en met grote armgebaren het verhaal vertelt van de verzetsleden die op het Leersumse veld hun ondergrondse onderkomens hadden gevestigd. "Ja, hier is dat allemaal gebeurd. Gek idee hè? Die jongens waagden hun leven voor onze vrijheid en bekochten dat met de dood."
Het drama van Leersum
Op 5 mei 1945 ging het gerucht rond dat de bevrijding in zicht was. Het verzet in Leersum besloot bij elkaar te komen om de Mova-steenfabriek in te nemen voor de geallieerden die onderweg waren. Maar het ging mis.
Op weg naar de fabriek werden drie verzetsmensen staande gehouden bij het Galgenbos in Leersum door Nederlandse SS'ers die verbleven in huizen aan de Lomboklaan. Er volgde een vuurgevecht, waarbij de drie verzetsmensen en een SS'er werden gedood. Door de SS'ers werden daarna uit wraak willekeurige burgers aangehouden en naar de Lomboklaan gebracht. Ze moesten verplicht naar de lijken op de stoep kijken.
Andere verzetsmensen kwamen wel aan bij de steenfabriek, maar zij werden opgewacht door Duitsers die waren ingelicht over hun plannen. In een poging te vluchten werden twee van hen, de broers Van Dijk, gedood. Bekijk hier een reconstructie van het drama met ooggetuigenverslagen.
Naast klusjesman is Jos Rams vooral als vrijwilliger actief in Leersum, zoals voor Staatsbosbeheer, de Historische Vereniging en het Dorpsnetwerk. De geboren en getogen Utrechter streek 14 jaar geleden neer in Leersum en beet zich vast in de geschiedenis. “Ik weet hier inmiddels meer over het dorp dan de gemiddelde Leersummer, denk ik.” Gevraagd en ongevraagd gaat er bij Jos een encyclopedie open als je met hem door de omgeving van Leersum fietst of loopt. Op elke straathoek weet hij een verhaal te vertellen. “Ik krijg ook weleens te horen dat ik teveel praat hoor, maar het is allemaal passie, dus dan moet je me gewoon onderbreken.”
Die passie voor geschiedenis heeft nu een nieuwe fietstocht opgeleverd van 21 km lang door Leersum en de omgeving. “Er is hier zoveel gebeurd en veel mensen weten dat niet meer. Met deze route ben je weer helemaal op de hoogte.” Zijn vrouw Jolanda sprak het verhaal in en via een app zijn op belangrijke locaties de audiofragmenten te horen. Zoals over de schietpartij op de Lomboklaan waarbij op die 5e mei drie jonge verzetsleden werden gedood. Volgens Jos is het belangrijk om juist op deze manier de verhalen te blijven vertellen en spreekt het ook jongeren nog aan. "Door zelf tijdens zo’n fietstocht op onderzoek uit te gaan beleef je het verhaal opnieuw. En dat is helemaal bijzonder als het in je eigen woonomgeving is."
Jarenlang deed Jos als hobby aan re-enactment, het zo echt mogelijk naspelen van historische situaties, met bijbehorende kleding en attributen. “Ik heb een enorme verzameling gehad van uniformen van de genie en op historische bijeenkomsten speelde ik dan een Nederlandse genist.” Omdat Jos zichzelf nu te oud vindt om nog een soldaat te spelen focust hij nu op andere dingen. “Ik heb laatst een rolletje gespeeld in de serie Het Verhaal van Nederland als agent van de staatspolitie die een Joods gezin moet arresteren. Erg leuk om te doen ook al is veel van mijn tekst er uitgeknipt. Daarnaast doe ik vaak rondleidingen voor groepen hier rond Leersum, waarbij ik ook het acteren een beetje inzet om de geschiedenis weer levendig te maken.”
Jos bouwt elk jaar op Bevrijdingsdag zijn tuin om tot mini-museum met soldatenuniformen en andere legerspullen. Ook weer om de geschiedenis van zijn Leersum levend te houden. “Ik ben wel gestopt met het verzamelen van legerspullen en heb twee jaar geleden veel weggedaan.” Sinds kort is Jos wel weer begonnen met een nieuwe verzameling. Dit keer alles wat te maken heeft met de Utrechtse politie. "Ik heb al heel wat politie-uniformen op zolder hangen en er is nu zelfs een tentoonstelling in De Binder over de hulpverleners van Leersum. Tja, het bloed kruipt waar het niet gaan kan."
