De ethische dilemma's van de 3D-printer: technologie levert je nieuwe heup maar ook wapens

Koen Willemsen is coördinator bij het 3D Lab van het UMC Utrecht. De afdeling is vrij nieuw, maar ontwikkelt zich in rap tempo. Steeds vaker komen specialisten of oncologen met specifieke vragen bij het lab. Daar staat een poederprinter die materialen kan printen die zuiver zijn en hittebestendig. "Het speciale hiervan is dat je het kan steriliseren. Een kniemal bijvoorbeeld kan je hierop printen, steriliseren en tijdens de operatie ook gebruiken."

In een vitrine liggen wat voorbeelden van wat er geprint kan worden. Stukken schedel, een knie, een gebit, maar ook een stuk van een been. "Dat was voor een patiënt die een nieuwe knieprothese nodig had. Hij was al door twee artsen afgewezen en kreeg te horen dat het been geamputeerd moest worden. Toen kregen wij het verzoek of we iets konden maken dat specifiek voor deze patiënt is. Met dit implantaat konden we uiteindelijk dat been behouden." Voor Willemsen is de techniek dan ook zeker een zegen.

Dat wil overigens niet zeggen dat de 3D-printer voor ieder medisch probleem een oplossing biedt. Niet in de laatste plaats omdat elk mens en ieder probleem anders is, maar vooral ook vanwege het kostenplaatje. "Bijna alles kan op dit moment. Maar het ziekenhuis krijgt nog geen vergoedingen voor dit soort behandelingen en moet dus goed opletten welke patiënten ze hiervoor selecteren en wie niet", vertelt Koen.

Wanneer dit soort behandelingen zouden worden vergoed door zorgverzekeraars wordt het een ander verhaal. "Dat zou betekenen dat iedereen in aanmerking komt voor een patiënt specifieke behandeling. Dan wordt het de vraag of het ethisch haalbaar is om de hele samenleving alleen nog maatwerk te geven."

In de Werkspoorkathedraal in Utrecht zit het bedrijf Parts on Demand. Eigenaar Neil van Es maakt daar kunststofonderdelen voor de machinebouw en orthopedie. Er staat een aantal grote 3D-printers en in een andere ruimte is één van Neil's collega's druk bezig de onderdelen uit een soort mal te halen. "Kijk, dit is een brace voor mensen die problemen hebben met het rechthouden van hun pols", laat Neil zien.

Hij ziet veel potentie voor de technologie. "De techniek van het 3D-printen is snel en goedkoop, omdat je allerlei stapjes overslaat in de productieketen. Je gaat van het computerontwerp meteen naar het product."

Maar juist dat gemak, maakt dat er ook risico's aan kleven. Want ook criminelen hebben de 3D-printer ontdekt. Steeds vaker rolt de politie labs op waar bijvoorbeeld wapens worden geprint. Het maken en bezitten van 3D-geprinte wapens is zonder de juiste certificaten uiteraard illegaal.

De politie en minister van Justitie en Veiligheid pleiten inmiddels voor een verbod op het verspreiden van de ontwerpen voor 3D-wapens. "Een aandachtspunt van 3D-printen blijft vooral het intellectueel eigendom van onderdelen. Je stuurt zo'n bestand wat uiteindelijk leidt tot een product vaak per e-mail. Maar juist die kennis kan de toegevoegde meerwaarde zijn waar iemand misbruik van kan maken. Je moet dus zorgen dat dat soort bestanden niet in handen van derden komen door hacks of doordat het naar de verkeerde gestuurd wordt."

Neil levert ook onderdelen aan wapenfabrikanten. Hij heeft dus de kennis die nodig is om een wapen, of in ieder geval de onderdelen daarvoor, te printen. En ja, ook bij Neil komen wel eens aanvragen binnen voor op wapens lijkende prints. Dat doet hij niet. "Dan kunnen ze wel zeggen dat het voor een paintballpistool is maar als wij de boel niet kunnen verifiëren dan doen we het echt niet."

Zoals bij veel technische ontwikkelingen, kan ook de 3D-printer worden misbruikt. Koen Willemsen van het 3D Lab in het UMC ziet vooral de voordelen van de techniek. "Ik probeer mensen op te lappen die soms juist het slachtoffer zijn geworden van wapens. Maar ik snap wel dat doordat het met een 3D-printer heel makkelijk is om dingen te maken, er dus ook een gevaar in schuilt."