In 900 jaar werd Utrecht gemaakt door nieuwkomers

Boerenfamilie De Wit wilde niet vergeten worden. Toen hun boerenbedrijf en land door de gemeente werd opgekocht om de nieuwe wijk Kanaleneiland te bouwen wilde de familie dat iets in de wijk naar hun boerderij 'Transwijk' werd vernoemd. Dat werd Park Transwijk.

Tijdens het schrijven van 'Gekomen om te blijven. 900 jaar Utrecht' kwamen historici Bettina van Santen en Kaj van Vliet allerlei interessante verhalen en leuke weetjes tegen. De Italiaan Lucius Roselli die op de hoek van de Keistraat en Achter Sint Pieter in 1698 vermoedelijk de eerste ijssalon van Utrecht begon. Foto's van Chinese pindaverkopers in de jaren '30 in Wijk C, die tijdens de oorlog door de Duitsers te werk werden gesteld in de Werkspoorkathedraal en de Demkafabriek.

Van Santen en Van Vliet nemen de Utrechtse geschiedenis van de laatste negen eeuwen in zestien hoofdstukken chronologisch door. Zij kijken daarin naar de sleutelmomenten en hoe nieuwe groepen Utrechters die tijd hebben beleefd. Van het krijgen van stadsrechten op 2 juni 1122 door keizer Hendrik V, naar de tijd van keizers en bisschoppen, de komst van de universiteit, arbeiders uit Amsterdam die hier kwamen werken, de Tweede Wereldoorlog en de komst van de gastarbeiders.

Utrecht stond lange tijd bekend als de stad van de bestuurders en bisschoppen. Dat imago trok andere mensen dan handelsstad Amsterdam. Bouwmeesters werden van elders aangetrokken om een nieuwe Domkerk te bouwen. Hoogwaardigheidsbekleders van over heel Europa probeerden een graantje van de macht mee te prikken. En de komst van de universiteit gaf de stad extra elan. Jonge studenten kwamen naar de stad. Zij werden wetenschappers en leidden weer nieuwe studenten op. Nog steeds zorgt de aanwezigheid van de universiteit ervoor dat Utrecht een jonge stad is.

Ook andere historische ontwikkelingen hebben een blijvende invloed. Door de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie die in de 19e eeuw werd gebouwd heeft Utrecht met onder meer Fort Vechten en Fort Blauwkapel nog steeds een grote groene gordel om haar heen. "Dit maakt de stad nog steeds aantrekkelijk", zegt Kaj van Vliet. "Utrechters kunnen altijd makkelijk de stad uit."

Twee eeuwen geleden marcheerden door de Nieuwe Waterlinie de soldaten door de stad. Met de verdedigingswerken kwamen ook de kazernes en de bataljons rekruten naar Utrecht. "Nu zie je op straat veel jonge studenten, destijds waren het veel jonge Nederlandse soldaten die het straatbeeld kleurden", zegt Van Santen. Met de veranderingen binnen Defensie en het afschaffen van de dienstplicht verdwenen ook de kazernes en de soldaten. "Nu heb je nog de vroegere Knoopkazerne (op de Croeselaan) en de Kromhoutkazerne (tegenover Stadion Galgenwaard). Van de een weet niemand meer dat het een kazerne was, en de ander voelt niet echt als een onderdeel van de stad."

De Kanonstraat en de Lange Hagelstraat zijn nog verwijzingen naar die periode. Op de plek van de kazernes kwam onder meer de Jaarbeurs. "Het einde van een periode luidt altijd een nieuwe periode in", zegt Van Santen.

Met het boek willen de auteurs laten zien dat Utrecht vaak een warme stad is geweest voor nieuwkomers. De Walen en Vlamen die tijdens de 80-jarige oorlog vluchtten voor de Spanjaarden. Hongaarse vluchtelingen, Indische repatrianten, gastarbeiders en nu de Oekraïners. Overigens werd niet iedereen Utrechter uit vrije keuze. Inwoners van bijvoorbeeld Vleuten en De Meern moesten zich door een grenswijziging Utrechter noemen.

Vele groepen nieuwkomers wisten in hun tijd een stempel te drukken op de stad en een blijvende invloedssfeer achter te laten. In negen eeuwen tijd hebben zij Utrecht gevormd. "Maar het hangt ook van geluk aan elkaar. Als Nederland na het bombardement van Rotterdam niet was gecapituleerd, dan was Utrecht de volgende stad geweest die was platgebombardeerd. Dan hadden wij nu geen historische binnenstad gehad", zegt Van Vliet. "Mijn ouders woonden allebei in de binnenstad", zegt Van Santen. "Dus dan was ik er misschien niet eens geweest."

'Gekomen om te blijven. 900 jaar Utrecht' is vanaf vandaag verkrijgbaar.