Podcast Paleis Lofen 3: Het paleis is weer open

Het poortje geeft toegang tot een smalle gang, een steeg eigenlijk die in de middeleeuwen bekend stond als Kattegat. Architect Theo van Wijk liep er talloos vaak doorheen. Nu zijn droom is verwezenlijkt, gaat het publiek naar binnen vanaf het Domplein.

In april 2021 kon Van Wijk beginnen aan de ontsluiting van de ruimte. Hij kreeg alle medewerking van de gemeentelijke partijen voor de Rijksmonumentenvergunning. Zo kwam de mogelijkheid om tussenmuren te slopen en een aantal doorgangen te maken, met een pontificale peiler in het midden, in een sterk verhoogde bodem. Willem Stooker heeft hier in 1934 opgravingen gedaan. Toen bleek de peiler te staan op de oorspronkelijke muur van het Romeinse Castellum.

Van Wijk, enthousiast: 'Er is een enorme rijkdom aan verhalen vanaf 1122, de stadsrechten, het momentum. En dit is nu te zien. De rijkdom die we hebben om het erfgoed aanraakbaar en beleefbaar te maken voor het publiek is een enorme verrijking voor de stad. De komende jaren willen we gaan graven, terug in de tijd. Het wordt hier een werkplaats voor archeologie. Vandaar de steigerpijpen.'

Het is voorstelbaar hoe de keizer en zijn vrouw langs de peilers schreden in wat de onderbouw van het paleis was, met boven een identieke rij peilers in de grote zaal. Voor het publiek is het zichtbaar gemaakt op een maquette. De bezoekers krijgen een kastje mee waar het hele verhaal per vitrine verteld wordt.

Het is het succes van 40 jaar ijveren. Dat besef ontroert Van Wijk. Toen bekend werd dat ze de sleutels zouden krijgen heeft hij zijn compagnon Frans Kipp gebeld en gezegd: 'Het is zover!' Het was een bijzonder moment om dat samen te beleven.

Projectleider Tijn Pieren wist nog niet dat de pilaren onder in Café Walden waar hij kwam als student geschiedenis onderdeel waren van het paleis. Hij heeft vanaf de zomer van 2021 gewerkt aan de vorming van de Lofen Community, een gemeenschap van betrokken Utrechtse burgers dat mee mocht denken over het toegankelijk en beleefbaar maken van de teruggevonden delen. Het werd een groep van 40 leden, variërend van studenten geschiedenis tot gepensioneerden, met een kernteam van 15 mensen die er een keer per week tijd aan willen besteden.

Pieren vertelt: 'De rode draad was: enerzijds hebben we de stenen en anderzijds het verhaal en hoe gaan we dat samenbrengen. Je wilt vertellen hoe het paleis tot stand gekomen is en aan de andere kant waarom Utrecht stadsrechten kreeg. Daarvoor zijn we inhoudelijk de diepte in gegaan. Dan raken mensen nog meer gefascineerd. Los van dat als je de stenen aanraakt een soort historische sensatie hebt, omdat je weet dat die stenen er al 1000 jaar zitten en dat als je ze aanraakt 1000 jaar terug gaat in de tijd. Je mag als burger van Utrecht gaan graven in je eigen verleden. Utrecht graaft.'