Hier lag één van de grootste archeologische schatten van Europa: ‘Fibula? Zegt me niks’

Wijk bij Duurstede - In de rustige jaren ’70 woonwijk De Heul in Wijk bij Duurstede zijn niet veel bewoners op de hoogte van de archeologische schat die er ruim 50 jaar geleden werd gevonden: de fibula van Dorestad. “Wat zeg je? Fabula? Nooit van gehoord.“
Waar lag de fibula begraven? Op zoek in de achtertuinen van Wijk bij Duurstede
En nee, deze fibula is niet de landelijke vereniging voor palliatieve zorg of die Efteling-attractie (die heet Fabula), maar een middeleeuwse mantelspeld. Die spelden worden regelmatig gevonden bij archeologische opgravingen in de streek, maar de fibula die in 1969 in Wijk bij Duurstede werd gevonden staat bekend als één van de grootste archeologische schatten van Europa.
De fibula van Dorestad
De fibula van Dorestad © Rijksmuseum voor de Oudheden, Leiden

De fibula van Dorestad is een uitzonderlijk grote en vergulde broche versierd met edelstenen en veelkleurig email. Hij is gemaakt rond 800 na Christus. In 1969 werd hij gevonden in een waterput door twee jongens tijdens een archeologisch jeugdkamp. Op die plek verrees 2 jaar later woonwijk De Heul. Deskundigen vermoeden dat de fibula is verstopt in de waterput om hem er later weer uit te halen, maar dat gebeurde dus pas 1120 jaar later. De fibula van Dorestad is uniek vanwege zijn grootte en de gebruikte technieken en daarom zo’n belangrijk stuk in het verhaal van de geschiedenis van de vroege middeleeuwen. Annemarieke Willemsen, conservator van de collectie middeleeuwen van het Rijksmuseum voor de Oudheden in Leiden, schreef in 2009 een boek over Dorestad met een uitgebreid hoofdstuk over de fibula.

Handelsplaats

In het rijtje huizen rond het Dorestadplantsoen in Wijk bij Duurstede leeft het verhaal niet echt meer. Het is dan natuurlijk ook al 1200 jaar geleden dat op deze grond één van de grootste handelsplaatsen van Europa gevestigd was. Eén buurtbewoner weet nog te vertellen dat de grond onder zijn huis waarschijnlijk een grafveld was. “Als kind heb ik hier nog gekeken bij de opgravingen eind jaren ’60.” Een andere buurtbewoners vindt het wel ‘heel gaaf’ dat de fibula bijna in zijn achtertuin lag. En op een landkaartje het Rijksmuseum voor de Oudheden is de exacte vindlocatie gemarkeerd van de waterput waarin de fibula destijds is gevonden. Op die plek ligt nu een achtertuin van een hoekwoning en een opstelplaats voor kliko’s. Het is heel moeilijk voor te stellen dat dit Dorestad was vroeger.
In de achtertuin van Ton van Wette is de fibula 52 jaar geleden gevonden
In de achtertuin van Ton van Wette is de fibula 52 jaar geleden gevonden © RTV Utrecht

Droom

Raadslid Bart van Asperdt die de fibula graag terug zou zien in Wijk bij Duurstede vindt dat jammer. “Deze stad en deze grond heeft zo’n enorme geschiedenis, daar ben ik heel trots op. Mijn geschiedenisleraar meneer Koekoek vertelde vroeger al over Dorestad en ik heb die verhalen altijd onthouden. Het is zo jammer dat je er niks meer van terugziet. Ik zou dus de fibula heel graag, ook al is het tijdelijk, terughalen naar Wijk bij Duurstede. Het zou mijn droom zijn als ie straks te bewonderen is in ons nieuwe museum.”
In een oude waterput vonden twee jongens in 1969 de fibula van Dorestad
In een oude waterput vonden twee jongens in 1969 de fibula van Dorestad © foto uit het boek Dorestad van Annemarieke Willemsen

Schatgraven

Channa Cohen Stuart is gemeentearcheoloog in Wijk bij Duurstede. “Het hele gebied rond wat nu Wijk bij Duurstede is ligt nog vol met archeologische schatten. En het depot van het Rijksmuseum van de Oudheden in Leiden ligt grotendeels vol met vondsten uit Wijk bij Duurstede. Het is echt ongelofelijk wat hier allemaal in de grond lag en nog ligt.”
In woonwijk De Heul verwijzen alleen de straatnaambordjes nog naar de geschiedenis van Dorestad
In woonwijk De Heul verwijzen alleen de straatnaambordjes nog naar de geschiedenis van Dorestad © RTV Utrecht

Rode loper

Het moet voor een archeoloog een droom zijn om hier te mogen werken. “In het buitenland gaat de rode loper voor mij uit als ik zeg dat ik archeoloog ben in Wijk bij Duurstede. Dorestad en haar geschiedenis staat wereldwijd heel hoog aangeschreven.” Als Dorestad destijds niet was verdwenen dan was Wijk bij Duurstede nu één van de grootste steden van het land. “Ik denk dat je Wijk dan had kunnen vergelijken met historisch belangrijke steden als Istanbul en Jeruzalem. De regering en het Koningshuis zou hier dan zeker gevestigd zijn.”

Kostenplaatje

Of de inwoners van de Heul de fibula ooit nog in het echt gaan zien in hun eigen stad is lastig te zeggen. Het kostenplaatje qua beveiliging en verzekeringen bij archeologische schatten van dit niveau is hoog en een kleine gemeente als Wijk bij Duurstede heeft daar geen budget voor. Bart van Asperdt blijft positief. “Via particuliere fondsen of Europese subsidies zou dit toch moeten lukken, lijkt me. Ik ga me er in ieder geval hard voor maken.”

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.