Burgemeester van Utrecht: 'Ronselen kwetsbare jongeren door criminelen heel verontrustend'
Utrecht - Criminelen ronselen jaarlijks duizenden kinderen en jongeren om strafbare feiten te plegen. De aanpak van deze vorm van uitbuiting schiet tekort omdat er te weinig zicht is op de slachtoffers. Dat blijkt uit een onderzoeksrapport van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel.
In dertien steden is onderzoek gedaan. Ook in Utrecht, waar veel zorgen bestaan over het ronselen van kinderen en jongeren voor de criminaliteit. Alleen al in de onderzochte gemeenten gaat het om ruim 2.500 vermoedelijke slachtoffers in de afgelopen twee jaar. Opvallend: landelijk waren er in dezelfde periode maar 68 slachtoffers bekend.
Reactie burgemeester
Burgemeester Sharon Dijksma van Utrecht noemt de resultaten uit het onderzoek van CKM "heel verontrustend". "Het laat zien dat ook in Utrecht kwetsbare jongeren nog vaker dan gedacht slachtoffer zijn van criminele uitbuiting en het is heel belangrijk dat dit nu ook hardop erkend wordt. Ik wil dat alle jongeren in de stad veilig kunnen opgroeien en niet gedwongen worden tot een criminele carrière.”
De slachtoffers zijn vaak tussen 12 en 18 jaar oud, blijkt uit het onderzoek. Zij worden tot verschillende soorten strafbare feiten gedwongen, zoals drugspakketjes bezorgen, diefstal, ronselen van anderen voor de prostitutie en geldezel- en katvangerconstructies. Een geldezel laat bijvoorbeeld zijn rekening gebruiken om geld van criminelen naar iemand anders over te maken of wit te wassen. Bij een katvanger wordt de naam van iemand gebruikt om de werkelijke eigenaar van bijvoorbeeld een voertuig of rekening buiten beeld te houden.
Ronselen bij scholen en zorginstellingen
De ronselaars gaan onverschrokken en berekenend te werk, blijkt uit het rapport. Bijvoorbeeld door bewust bij basisscholen, praktijkscholen en zelfs zorginstellingen te gaan. Slachtoffers worden soms met harde dwang, bijvoorbeeld met geweld, tot de criminaliteit gedwongen.
Vaak gaat het echter ook om subtiele vormen van dwang waarbij misbruik wordt gemaakt van een kwetsbare positie, zoals een lichtverstandelijke beperking, minderjarigheid of schulden- of verslavingsproblematiek. "Soms is de dwang zo subtiel dat slachtoffers niet eens weten dat zij uitgebuit worden”, melden de onderzoekers.
Deze vorm van uitbuiting is voor een belangrijk deel verweven met ondermijnende criminaliteit
In veel gevallen gaat het om kwetsbare kinderen en jongvolwassenen die niet zelf om hulp kunnen of durven vragen, omdat zij zich niet als slachtoffer identificeren, bang zijn voor represailles van de daders of vrezen om zelf vervolgd te worden. Hierdoor kunnen zij lang in de uitbuitingssituatie blijven vastzitten. Als ze al in beeld komen, is dit vaak als dader in plaats van als slachtoffer.
Uitbuiting van kinderen en jongeren is volgens het centrum een belangrijke, maar vooralsnog onzichtbare pijler is onder het verdienmodel van criminelen. “Het is voor een belangrijk deel verweven is met ondermijnende criminaliteit", zegt Shamir Ceuleers van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel.
Verenigd Koninkrijk als voorbeeld
Bij de aanpak en het voorkomen van jonge aanwas moet de minister van Jusititie en Veiligheid gaan inzien dat niet iedereen die criminele feiten pleegt dat vrijwillig doet, stellen de onderzoekers. "Dat besef ontbreekt in de Nederlandse aanpak. Op basis van dit rapport vragen we haar aandacht voor de aanpak van criminele uitbuiting in het Verenigd Koninkrijk, omdat zij daar jaren vooruitlopen in de aanpak van dit probleem."
In het Verenigd Koninkrijk is door de verhoogde aandacht een veel beter beeld verkregen van de aard en omvang van criminele uitbuiting, de werkwijze van daders en criminele netwerken en de risicofactoren, blijkt uit het onderzoeksrapport. Er zijn daardoor veel meer gesignaleerde slachtoffers en er zijn initiatieven ontwikkeld om slachtofferschap te voorkomen. Ook de opsporingsorganisaties en rechtspraak hebben inmiddels veel kennis en ervaring opgedaan.
Ceuleers: "Als we ondermijning serieus willen aanpakken, móeten we ook criminele uitbuiting bestrijden. Slagen we er niet in om deze slachtoffers te signaleren en te beschermen dan is de kans groot dat we hen verliezen aan het criminele circuit.”
Seksuele uitbuiting
Uit het rapport blijkt dat twintig procent van de eerstelijns professionals aangeeft dat zij vermoedelijke slachtoffers kennen die zowel crimineel als seksueel zijn uitgebuit. Ceuleers: “Dan gaat het vooral om meiden en jonge vrouwen die gedwongen worden om seks te hebben met mannen, en daarnaast andere slachtoffers moeten ronselen voor de prostitutie, drugspakketjes moeten rondbrengen of als geldezel moeten fungeren.”
Voor de verwevenheid tussen criminele uitbuiting en seksuele uitbuiting is binnen de aanpak op dit moment nog weinig aandacht, en de schaal hiervan was tot dusver nog onbekend. “Dit betekent voor hulpverleners en politie dat zij bij signalen van seksuele uitbuiting ook alert moeten zijn op indicaties van criminele uitbuiting”, zegt Ceuleers.
In totaal namen 1.637 onderwijzers, jongerenwerkers, wijkagenten, leerplichtambtenaren en andere professionals uit Utrecht, Alkmaar, Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Eindhoven, Enschede, Haarlem, Leeuwarden, Maastricht, Roermond, Rotterdam en Tilburg deel aan het onderzoek in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
