Oudersparticipatiecrèches als wapen in de strijd tegen personeelstekort: 'Als het in Utrecht kan, waarom dan niet elders?'

Een ouderparticipatiecrèche is een kinderopvang waar ouders voor elkaars kinderen zorgen. Elke ouder staat een dagdeel per week voor de groep. De andere dagen kunnen zij hun eigen kind naar de crèche brengen. Gezamenlijk dragen de ouders zorg voor de hele organisatie: van het boodschappen doen tot het bijhouden van de financiën. Ouderparticipatiecrèches hebben overigens een nogal Utrechts tintje: van de zeven die er landelijk zijn, bevinden zich er vijf in Utrecht. Sommige daarvan bestaan al sinds de jaren '80.

Een voorbeeld daarvan is ouderparticipatiecrèche De Bombardon in Utrecht. De Bilthovense Menno Nijhuis brengt zijn twee dochters daarheen en draait er zelf ook diensten. "Mijn gewone baan is bij een energiebedrijf. Dat heeft dus niks met kinderen te maken, maar het meedraaien in de opvang vind ik geweldig. Heb het altijd al leuk gevonden met kinderen te werken. Dit voelt daarom heel natuurlijk voor mij", zegt hij. Vertrouwen is bij dit concept volgens Nijhuis heel belangrijk. "De kracht ervan is dat je elkaar allemaal kent en dat je zonder twijfel je kinderen achterlaat bij de andere ouders. Zowel de ouders als de kinderen bouwen daardoor heel snel een band op."

Spijkerman verwacht dat het aantal ouderparticipatiecrèches de komende tijd een vlucht gaat nemen, ook gezien de enorme personeelstekorten in de reguliere kinderopvang. "Het woord 'participatiesamenleving' is sinds 2013 veel genoemd. Nou, dit is daar een perfect voorbeeld van. Wanneer je als groep ouders samen bereid bent de schouders eronder te zetten, is dit een uitstekende manier om opvang te organiseren.", legt hij uit.

Ook vanuit Den Haag wordt aandachtig naar dit concept gekeken. Vorige maand nog werd een motie van CDA-kamerlid Hilde Palland aangenomen om ervoor te zorgen dat ouderparticipatiecrèches kunnen blijven voortbestaan en ze extra te stimuleren. "Er wordt veel gesproken over de kinderopvangsector. Maar in de zoektocht naar oplossingen hoor ik eigenlijk niets over ouderparticipatiecrèches", vertelt ze.

Uit onderzoek van de overheid bleek dat de kwaliteit van ouderparticipatiecrèches even hoog is als die van reguliere opvang. De ouders moeten aan dezelfde voorwaarden voldoen als de pedagogisch medewerkers van andere crèches. Ouders moeten jaarlijks dezelfde trainingen en bijscholingen volgen. Op twee vlakken is er echter een uitzonderingspositie voor de ouderparticipatiecrèches: het vaste-gezichtencriterium en de startopleiding. Dat vaste-gezichtencriterium wil zeggen dat er altijd een bekend gezicht van het kind op de groep is. Dat is hier dus niet nodig. Ook hoeven ouders geen pedagogische opleiding te hebben gevolgd.

Het kamerlid ziet de ouderparticipatiecrèches overigens niet als dé oplossing voor alle problemen. "Dit is niet de silver bullet die de arbeidsmarktkrapte gaat oplossen", weidt ze uit. Werken in de kinderopvang moet in haar ogen aantrekkelijker worden, bijvoorbeeld door hogere lonen, minder administratieve taken en een lagere werkdruk. "Maar het kan wel een wapen in de strijd zijn. Ouders weten nu vaak niet eens dat dit een optie is. Met overal oplopende wachtlijsten en in sommige gevallen zelfs contracten met ouders die worden verscheurd, moeten we kijken naar alternatieven. Dit kan de reguliere opvang ontlasten."

Spijkerman plaatst hier meteen een kanttekening bij. "Als je dit alleen opstart omdat er elders geen plek meer is, denk ik niet dat je het lang volhoudt. Ouderparticipatiecrèches zijn vooral interessant voor mensen die een diepere intrinsieke motivatie hebben om dit voor de langere termijn op te zetten. Omdat ze geloven in het concept", stelt hij. Zelf is hij lid van de Utrechtse ouderparticipatiecrèche De Krakeling. "Zelf vind ik het supergaaf om een keer in de week een ochtend te hebben waarin je echt uit de drukte van alledag stapt om mee te maken hoe je kind en alle vriendjes daaromheen opgroeien en zich ontwikkelen. Dat enthousiasme moet er wel zijn."

Palland is het daar grotendeels mee eens. "Ouderparticipatiecrèches zijn niet voor iedereen", legt ze uit. Maar zeven in het hele land, dat vindt ze wat aan de lage kant. "Als het in Utrecht kan werken, waarom dan elders niet? Het vraagt natuurlijk wel het een en ander. Niet in de laatste plaats van ouders, die er zelf tijd in moeten steken. Maar ik vind het mooi dat ouders op deze manier meer betrokken zijn bij de opvoeding van hun kinderen. Die betrokkenheid en gemeenschappelijkheid spreken mij erg aan."

"Het is dan wel belangrijk dat de drempels die er momenteel zijn, zo veel mogelijk worden beslecht", aldus het kamerlid. Zo kun je als ouderparticipatiecrèche pas na een proefperiode van 15 maanden kinderopvangtoeslag krijgen. Te lang, vindt Palland. "Ik snap dat niet ieder initiatief meteen geld krijgt, maar dit kan korter. Daarnaast moet er actief kenbaar worden gemaakt aan ouders dat dit een optie is. Ouderparticipatiecrèches bevinden zich nu alleen in Amsterdam en Utrecht, maar juist in kleinere dorpen lijkt me dit een toegevoegde waarde."

Lees ook: Kinderopvang door ouders wettelijk erkend: 'Ouders zijn betrokken bij de opvoeding en ontwikkeling van hun kind'

Nijhuis verwacht ook dat ouderparticipatiecrèches overal in het land kunnen werken. "Maar dat moet wel op dezelfde schaal als nu gebeuren. Als het te groot wordt, raak je het zicht kwijt op wie er allemaal bij betrokken zijn", wijst hij nogmaals op het belang van vertrouwen. "Maar meer ouderparticipatiecrèches van hetzelfde formaat zou zeker kunnen. Dat kan eigenlijk overal. Het is wel goed je te beseffen dat we allemaal heel gemotiveerd zijn om dit te doen. We hebben een bestuur en misschien wel twintig commissies. Speelgoed, financiën, onderhoud; alles regelen we zelf. Dat is niet voor iedereen weggelegd."

Ook Spijkerman denkt dat ouderparticipatiecrèches op meer plekken in het land mogelijk zijn. "Het is mij een raadsel waarom het beperkt is tot Utrecht en Amsterdam. Maar sinds vorig jaar zijn we officieel erkend door de overheid. Nu steeds meer mensen van het bestaan van ouderparticipatiecrèches weten, denk ik dat er niets meer in de weg staat om meer van dit soort initiatieven te starten", vertelt hij. Die groeiende aandacht merkt hij zelf overigens ook, als voorzitter van de branchevereniging. "Zeker! Steeds vaker nemen mensen contact met ons op voor informatie. Pas geleden hebben we nog een voorlichtingsavond gegeven in Weesp. De vraag naar het concept neemt zeker de laatste maanden toe, nu de tekorten in de kinderopvang oplopen."

Ook de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang (BMK) noemt de ouderparticipatiecrèches een interessant concept dat kan bestaan naast de reguliere kinderopvang. Dat is opvallend, aangezien de belangenvereniging in 2018 nog sceptisch was over het verschil in kwaliteitseisen tussen de beide vormen van kinderopvang. "Om het personeelstekort te bedwingen, is het zaak dat we met zijn allen onze schouders eronder zetten", laat woordvoerder Hélène Smid weten. "Kwaliteit is daarbij leidend, maar we vinden het alleen maar mooi dat mensen initiatief nemen."