Herstel Westdijk Bunschoten nu écht afgerond: ‘Niet trots op waarom we hier staan, wel op het resultaat’

De opgeknapte dijk
De opgeknapte dijk © RTV Utrecht / Jordi de Jong
Bunschoten-Spakenburg - Hét hoofdpijndossier van de gemeente Bunschoten en waterschap Vallei en Veluwe lijkt verleden tijd: de vervuilde Westdijk is schoon en opgeknapt. Na bijna zes jaar aanmodderen is de twee kilometer lange dijk voorzien van schoon zand dat het achterland de komende tientallen jaren tegen het water moet beschermen. “Ik ben niet trots op waarom we hier nu staan, maar wel trots op het uiteindelijke resultaat”, aldus heemraad Patrick Gaynor van waterschap Vallei en Veluwe.
Na jaren van bodemmetingen, uitstel en discussies over aansprakelijkheid kreeg het waterschap van de gemeente tot 1 juli 2022 de tijd om de Westdijk voor eens en voor altijd schoon op te leveren. En dat is nu gelukt.
Nadat de laatste vervuilde grond half november vorig jaar de dijk uit werd gehaald, is Boskalis in opdracht van het waterschap de afgelopen maanden nog druk bezig geweest met de afronding van de miljoenenopdracht. De steunberm is voorzien van klei en schoon zand, de achterliggende polder is schoongemaakt en de dijk is ingezaaid en gedeeltelijk opnieuw voorzien van asfalt. Want ook het wegdek had door het debacle nogal wat scheurtjes opgelopen.

Gereinigde grond bleek verontreinigd

Het leek zes jaar geleden nog zo’n goed idee: de Westdijk versterken met thermisch gereinigde grond (TGG). In 2016 wordt TGG gezien als goede opvulling van dijken, geluidswallen en wegen, omdat het een duurzame oplossing zou zijn. Door ernstig vervuilde grond sterk te verhitten zouden benzeen en andere organische verontreinigingen uit het aardemengsel worden gehaald om het opnieuw te kunnen gebruiken.
Maar in datzelfde jaar blijkt na metingen dat de sloten naast de Westdijk juist hoge concentraties zout en sulfaat bevatten. Harde regen heeft ervoor gezorgd dat de TGG langs de dijk het water in spoelt, waarna zware metalen en zouten in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater terechtkomen.
De sloten worden schoongespoeld, en een jaar later blijkt uit grootschalig bodemonderzoek van Vallei en Veluwe dat de TGG helemaal niet zo schoon, maar juist sterk vervuild is. In het zand zitten meer en andere zware metalen dan op het bijgeleverde certificaat van leverancier ATM Moerdijk was aangegeven. Het waterschap stelt aannemer FL-Liebregts aansprakelijk en de Inspectie Leefomgeving en Transport legt aan ATM een dwangsom op.
Bordjes langs de sloten op de Westdijk waarschuwden voor de kwaliteit van het water
Bordjes langs de sloten op de Westdijk waarschuwden voor de kwaliteit van het water © RTV Utrecht / Jordi de Jong

Gemeente wordt ongeduldig

In 2017 komt de gemeente Bunschoten eerder terug van zomerreces om over de gang van zaken te praten. De wethouder krijgt een motie van wantrouwen aan zijn broek, maar die overleeft hij. En dan beginnen er ook wat scheurtjes te ontstaan in de relatie tussen de gemeente en het waterschap.
In november 2017 stelt de gemeente het waterschap aansprakelijk. Als Vallei en Veluwe voor maart 2018 geen plan van aanpak indient en de grond niet voor november 2018 afgraaft, legt de gemeente een dwangsom van 150.000 euro per week op, met een maximum van 750.000 euro.

Uitstel op uitstel

In mei 2018 wordt duidelijk dat de grond nog vuiler is dan gedacht. De Westdijk blijkt niet alleen verontreinigd te zijn met zouten en zware metalen; ook wordt er benzeen en de 'potentieel zeer zorgwekkende stof' GenX aangetroffen. Hoewel er volgens de GGD nauwelijks gezondheidsrisico's voor mensen zijn, wil het waterschap geen risico nemen en besluit de grond daarom in de zomer van 2018 af te graven.
Vanaf dat moment volgt er een periode van uitstel op uitstel en blijft de vervuilde grond nog jarenlang in de dijk zitten. Dan geeft de gemeente het waterschap wat langer de tijd, dan belandt het conflict bij de Raad van State. Die oordeelt eind april vorig jaar dat het waterschap tot 1 november 2021 de tijd krijgt om de totale Westdijk-opdracht af te ronden. Uit coulance geeft de gemeente nog twee maanden extra, waarmee de harde deadline voor het totale herstel van de Westdijk op 1 januari 2022 komt te liggen. En eind vorig jaar gooit de wethouder daar nog een halfjaartje bovenop.

‘Vooral belangrijk dat het opgeruimd wordt’

“Ik vind het belangrijker dat het opgeruimd wordt, dan dat het een paar maanden langer duurt”, stelt hij. Is het nooit door z’n hoofd is geschoten om de dwangsom op te leggen? “We hebben een goede samenwerking met het waterschap. Dan heb je misschien één keer gewin, maar daarna heb je er twintig jaar last van.”
Van februari tot november vorig jaar is Boskalis in opdracht van het waterschap druk bezig geweest de sanering van de Westdijk af te ronden. In negen maanden tijd is er 120.000 ton aan TGG de dijk uitgehaald en dezelfde hoeveelheid aan schoon zand uit het IJsselmeer weer in de dijk gestopt. Het was een flinke bevalling. Maandenlang stond er groot materieel op de dijk, maar nu de opdracht afgerond is, is daar niets meer van te zien.
Maandenlang stond er groot materieel op de dijk, die 120.000 ton aan vervuilde grond afgroef
Maandenlang stond er groot materieel op de dijk, die 120.000 ton aan vervuilde grond afgroef © RTV Utrecht / Jordi de Jong

Rechtszaak

Het betekent overigens niet dat het waterschap na deze nachtmerrie de ogen sluit voor de dijk aan het Eemmeer. “Wij hebben een zorgplicht richting de dijk en zullen de komende vijf jaar de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater blijven monitoren.”
Daarnaast moet er, als de dijk weer goed groen is, een bloemenmengsel over uitgestrooid worden. Een insectenhotel bij het gemaal op de Westdijk helpt bij de verbetering van de biodiversiteit, is het idee.
Al met al hebben de werkzaamheden ruim 34 miljoen euro gekost. Die wil het waterschap nog terug hebben. Aannemer FL-Liebregts moet dat vanwege de gemaakte fouten, als het aan het waterschap ligt, gaan ophoesten. En dat kan nog weleens tot een flinke rechtszaak leiden.
Het insectenhotel.
Het insectenhotel. © RTV Utrecht / Jordi de Jong

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.