Hoe moet het verder met het 'verbrokkelende' Groene Hart? 'Laten we beginnen met een ambassadeur'

Twee vrienden, journalist Dennis L'Ami en kunstenaar Arnold Hoogerwerf, wonen in het Groene Hart. Vanwege hun liefde voor het gebied besloten ze om aan dit groene duizend jaar oude veenweidelandschap een expositie te wijden. Dennis: "Het gebied ligt in drie verschillende provincies waaronder Utrecht maar er zijn ook meerdere waterschappen en natuurlijk allerlei gemeentes die allemaal hun eigen bestuurlijke belangen hebben." Arnold: "Om de problemen die er spelen op te kunnen lossen, dat is een uitdaging voor de toekomst."

Dennis en Arnold werden gastcuratoren van Museum IJsselstein en stelden de expositie 'Mens Maakt Landschap Maakt Mens' samen. Een aantal kunstenaars werd gevraagd met een andere blik naar het gebied te kijken en er werk over te maken. Die kunstenaars kwamen overal vandaan maar niet uit het Groene Hart. “Juist dat is mooi en verfrissend, dat iemand met een blik van buiten naar Het Groene Hart kijkt. Want als je hier vandaan komt en letterlijk met je poten in de klei staat dan wil je nog wel eens wat afstand verliezen”, aldus Arnold.

Esther Polak en Ivar van Bekkum maakten zogenaamde graaschoreografieën. “Deze kunstenaars zaten letterlijk uren op een stoeltje in het weiland te kijken naar hoe de koeien zich bewogen door het land en zetten die bewegingen om in een tekening. Zo zie je hoe zo’n koe zich door het landschap beweegt. Waar de drinkplek van de koeien is ontstond een soort klontering van de lijnen bijvoorbeeld”, aldus Arnold.

Arnold: "Wij hebben alle kunstenaars geïnterviewd voor ons eigen aandeel binnen de expo. Dat leverde een zes minuten lange film op met verfrissende ideeën. Bijvoorbeeld van de Chinese kunstenares Wumen?Ghua . Zij komt uit een heel uitgestrekt gebied in China en zij had door die externe blik veel interessante observaties over het groene Hart. Bijvoorbeeld over de zoutwaterproblematiek die er nu is met de verzilting doordat de veengronden zakken. Zij zag de toekomt van het Groene Hart in seascaping in plaats van landscaping. Laat die zee maar komen en ga de komende 500 jaar eens kijken hoe je het zoute water kunt benutten. Dat is een interessante andere blik op een probleem. Of het nou realistisch is of niet, dat maakt niet uit."

Dennis: "We willen mensen aan het nadenken zetten over hun Groene Hart. Dat ze zelf meer binding blijven voelen met hun land en kunnen meedenken in oplossingen. Er wordt nu veel over de hoofden van de bewoners heen besloten en mensen weten vaak niet waarom er voor bepaalde dingen gekozen worden. We willen ze weer meer bewust maken van hoe het Groene Hart ontstaan is ook."

Op de tentoonstelling staan niet alleen nieuwe kunstwerken met een frisse kijk op het oer -landschap, maar ook zijn er historische foto’s. Die komen uit de verschillende streekarchieven binnen Het Groene Hart. Arnold: "Binnen die foto's zie je heel mooi dat er collectief aan het landschap gewerkt werd . Zoals een drooggelegde wetering waar de kademuren verbeterd werden. Zo werd er samen heel hard gewerkt om het wassende water maar tegen te houden."

"Niels Stomps is een fotograaf die we gevraagd hebben . Bij hem staat altijd de wisselwerking tussen mens en landschap centraal. Zijn project Waterland sluit erg aan bij de bodemdaling van Het Groene Hart. Foto's van nieuwbouwwijken die overgaan in onderwater natuur. Cultuur en natuur gaan daarin naadloos samen."

Arnold: "Wat we ontdekten tijdens ons onderzoek en het samenstellen van de tentoonstelling is dat er heel veel problemen en doemscenario's zijn. Maar deze tentoonstelling wil ook een beetje in de toekomst kijken. Dennis: "Dit gebied heeft enorm veel veranderingen door de eeuwen heen meegemaakt. Elke keer heeft het landschap zich weer opnieuw uitgevonden.

Ten eerste is het duizend jaar geleden ontgonnen en land gemaakt toen het nog een moeras was. Zo heette Maarssen vroeger Marsua dat letterlijk moeras betekent. Toen is er enorm veel turf gestoken en ontstonden er de plassen . Waarom zouden we niet weer zoiets kunnen doen in dit gebied? Iets groots bedenken waarmee we weer 500 jaar vooruit komen? Zoals het nu gaat kunnen we in ieder geval niet door. De bodem zakt enorm. Er zijn plekken waar je meters onder zeeniveau staat . Zo doorgaan is gewoon gekkenwerk."

Arnold: "Toen de turfwinning ten einde liep wisten ze ook niet wat het gebied ging worden en uiteindelijk kregen de plassen een nieuwe functie als recreatieplassen. Wat wel het verschil lijkt toen met nu is dat er geen centrale visie lijkt te zijn. Er is wel enige hoop omdat Het Groene Hart is aangewezen als ‘NOVI-gebied’, een gebied waar omvangrijke transitieopgaven gewenst zijn en waarvan verwacht wordt dat de regionale overheden er ‘zelf niet uitkomen.’ Hierdoor wordt het gebied nu wel als een centraal gebied behandeld, ondanks alle verschillende provincies en waterschappen. Maar waar is de mens gebleven in dit verhaal? Die normale mensen die moeten het uiteindelijk zelf gaan doen. Arnold: "Ja laten we eens beginnen met een ambassadeur van het Groene Hart", aldus Dennis.

De tentoonstelling Mens Maakt Landschap Maakt Mens is nog tot en met 25 september te zien in Museum IJsselstein.