Stroomrekening theaters probleem voor jong talent: 'Podia zijn er niet alleen voor holadiejee'

Provincie Utrecht - Als er geen oplossing voor de stijgende energieprijzen komt, raken Utrechtse podia financieel in de problemen. Dat blijkt uit een rondvraag van RTV Utrecht bij theaterdirecteuren in de regio. Het culturele leven in de regio en in gemeenten staat op het spel.
De energierekening doet theaters zo niet figuurlijk, dan toch letterlijk de das om. Tel daarbij op dat het publiek na de lockdowns nog altijd niet staat te popelen om de schouwburgen en concertzalen weer te betreden, dat de inflatie de pan uit rijst en dat voor podia de loonkosten flink hoger worden als de vakbondseisen worden ingewilligd, terwijl intussen ook theater- en muziekproducenten hun tarieven verhogen. Theaterdirecteuren incasseren de ene klap na de andere. Wie betaalt straks de prijs?
Er is een tsunami aan jong talent dat nog geen podiumervaring heeft.
Ariane Kop, directeur De Kom

Veilige programmering

"Jong talent lijdt er als eerste onder", zegt directeur Arjen Berendse van theater Aan de Slinger in Houten. "En tijdens corona werd al duidelijk dat je daarmee de hele culturele keten beschadigt." Berendse doelt onder meer op de 'veilige' programmering die het gevolg kan zijn van een krappe theaterkas. Een podium dat onbekende kunstenaars een kans biedt, riskeert dat er te weinig kaarten worden verkocht om uit de kosten te komen. Met cabaretiers als Youp van 't Hek en Jochem Myjer trek je volle zalen. En volle zalen betekent ook een volle foyer met een mooie omzet aan de bar.
Andere theaterdirecteuren zeggen tegen RTV Utrecht dat die beweging al te zien is bij podia in Amsterdam. Maar welke publiekstrekkers hebben we over een paar jaar dan nog? Ariane Kop, directeur van De Kom in Nieuwegein herkent wat Berendse zegt. "Het wordt verleidelijker om minder jonge makers te programmeren, maar er is in de coronaperiode al een tsunami aan jong talent ontstaan dat nog helemaal geen podiumervaring heeft kunnen opdoen. Je wilt als theater die mensen juist meters laten maken."

Twee ton duurder

De Kom in Nieuwegein heeft in de afgelopen periode de verwachtingen voor de energierekening steeds moeten bijstellen en komt inmiddels 2 ton duurder uit dan oorspronkelijk begroot. "En je weet niet hoe het zich verder ontwikkelt", zegt directeur Kop. "Het zijn dagkoersen, maar dit geld heb ik gewoon niet."
Theater Aan de Slinger wacht op de onderhandelingen die de gemeente Houten nog voert over een nieuw energiecontract. Directeur Berendse kan op zijn vingers al natellen dat er een verdubbeling van de lasten voor hem in zit. "Ik heb al wat gerekend en het zou weleens een post van 1,5 ton kunnen worden."
Een theater zou zich niet alleen op cabaret, muziek en zakelijke verhuur moeten richten.
Tom van der Poel, directeur De Speeldoos

Verkeerde prikkel

Volgens directeur Tom van der Poel van De Speeldoos in Baarn gaat er een verkeerde prikkel uit van de geldzorgen bij theaters, een prikkel waarbij je bijvoorbeeld op personeelskosten en energie bespaart wanneer je een slechtverkopende voorstelling zou afzeggen. Ook hij maakt zich zorgen om de nieuwe cultuurmakers. "Je wilt jong talent niet als een financieel risico zien", legt hij uit, "maar als een investering in de toekomst."
"Een theater zou zich niet alleen op cabaret, muziek en zakelijke verhuur moeten richten", aldus Van der Poel. "Je bent er ook voor de culturele parels waar nu eenmaal minder publiek op afkomt. Mooi toneel dat je bij de strot grijpt en maatschappelijk relevant is, niet alleen maar holadiejee."

Brief aan de gemeenteraad

De Speeldoos stuurde deze zomer een dringende brief naar de gemeenteraad van Baarn over de ellendige staat van het pand. De politiek is er na jaren nog altijd niet uit of het 35 jaar oude, tochtige theater moet worden opgeknapt of ergens anders moet worden herbouwd.
Intussen zou de elektriciteitsrekening, die nu enkele duizenden euro's per maand duurder uitvalt, enorm dalen als Van der Poel de halogeenspots in het gebouw en de theaterlampen in de grote en de kleine zaal kan vervangen voor ledverlichting. Maar zolang de lokale politiek nog discussieert liggen dit soort groene, maar dure investeringen erg gevoelig.
Er zijn theaters die een energietoeslag heffen. Als ik dat woord alleen al hoor...
Arjen Berendse, directeur theater Aan de Slinger

Energieverbruik

Ook andere podia zeggen weinig kansen te zien om het energieverbruik terug te dringen. Dat geldt volgens directeur Victoria Ruijs zeker voor haar theater Figi in Zeist, dat onderdeel is van een complex met onder meer een hotel, een congrescentrum, een bioscoop, een bruin café, een parkeergarage en zelfs een vluchtelingenopvang. Haar energierekening loopt in januari op naar enkele tonnen per jaar.
"Dat is echt niet normaal meer", zegt Ruijs. "Maar er zit in het pand een patisserie met een oven die nu eenmaal veel gas verbruikt en onze hotelgasten stappen toch echt 's morgens allemaal tegelijk tussen 07.00 en 08.00 uur onder de douche. En ook in een theaterzaal is het verbruik relatief hoog, daar heb je het gewoon mee te doen."

Hulp van de overheid

Een vertegenwoordiging van Utrechtse podia heeft onlangs bij ambtenaren van de provincie Utrecht de zorgen over de stijgende energieprijzen besproken. Eerder hielp de provincie de culturele sector met het Steun- en herstelpakket Cultuur en Erfgoed. Ze wil graag meedenken over hoe de culturele sector in de regio na de coronacrisis de nieuwe dilemma's kan doorstaan. Ook zijn er in het Programma Energietransitie van de provincie initiatieven om de sector te helpen met energie en verduurzaming.

"Als provincie hebben we in ons cultuurbeleid geen mogelijkheid om energiekosten te compenseren", laat een provinciewoordvoerder weten. "Reden hiervoor is dat we wel de programmering van de theaters en podia ondersteunen, maar niet de exploitatie van de gebouwen, waar de energiekosten onder vallen."

De ambtenaren gaven aan dat ze wel kunnen helpen om het probleem bij de gemeenten en het Rijk aan de kaak te stellen. Ook wordt de coronasteun geëvalueerd. "Aan de hand van de evaluatie bepalen we op welke manier we het Steun- en herstelpakket Cultuur en Erfgoed, waaronder de programmeringssubsidie valt, verder gaan inzetten volgend jaar."

In de Tweede Kamer deden D66, PvdA en GroenLinks een oproep om culturele instellingen te helpen bij de problemen die de hoge gas- en lichtrekeningen veroorzaken. Hun motie kreeg een Kamermeerderheid, maar premier Mark Rutte plaatste direct de kanttekening dat een tegemoetkoming in de kosten betaald moet worden uit het huidige cultuurbudget van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Er komt vooralsnog geen extra geld voor gemeenten om de lokale podia te compenseren of om bestaande subsidies te indexeren.

Geen drempels

Wat rest de theaterdirecteuren in de regio nog? In het verhogen van de ticketprijzen zien ze in elk geval weinig heil. Het merendeel van dat bedrag gaat naar de producenten en dus niet naar gas en licht. Bovendien willen ze geen drempels opwerpen voor de bezoekers, die sinds de coronacrisis de weg terug naar de theaterzalen nog moeten vinden.
"Er zijn theaters buiten deze regio die een energietoeslag heffen", zegt Berendse van Aan de Slinger. "Als ik dat woord alleen al hoor... Bezoekers hebben ons in de coronatijd echt omarmd en gesteund, dat voelde heel goed. Ik vind het dan zelfs onbehoorlijk om meer geld voor kaarten te gaan vragen. Het zet relatief weinig zoden aan de dijk en het zorgt ervoor dat bezoekers thuisblijven."
De helft van de energielasten gaat naar de staat. Wat gaat de staat met dat geld voor ons doen?
Victoria Ruijs, directeur Hotel Theater Figi

Pijnlijke ingrepen

Vooralsnog moeten de theaterdirecteuren het vooral hebben van de contacten met hun gemeente. Die zal als opdrachtgever moeten aangeven of ze pijnlijke ingrepen in het culturele aanbod acceptabel vindt, en welke dan. Met de provincie voeren de directeuren overleg over de voortzetting van de programmeringssubsidie, waarmee in ieder geval het jong talent gestimuleerd kan worden dat van culturele opleidingen in steden als Utrecht komt.
De lokale theaters hebben met het Rijk officieel geen banden, maar tijdens de coronacrisis heeft de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) lijntjes met Den Haag gelegd die nu weer worden opgepakt. "Want als er één partij aan de energiecrisis verdient is het de rijksoverheid wel", zegt Figi-directeur Ruijs. "De helft van de energielasten gaat naar de staat. Als je het mij vraagt moet er dus ook een macro-economische oplossing komen. Wat gaat de staat met dat geld voor ons doen?"

Mooie dingen maken

"De situatie is totaal onzeker, heel zorgelijk", vindt theaterdirecteur Kop in Nieuwegein. "Maar het heeft geen zin om te somberen. Ik heb er wel vertrouwen in dat het publiek terugkomt zolang we mooie dingen blijven maken."
"Dit heeft een enorme impact op onze bedrijfsvoering", aldus haar Houtense collega Berendse, die zich machteloos zegt te voelen. "Gelukkig hebben we de afgelopen jaren al geleerd om met de dag te leven, anders word je gek. Maar het is natuurlijk een grote zorg en we staan al tijden in een overlevingsmodus. We hebben al onze aandacht nu nodig om de podia weer op te starten en het publiek weer in de stoelen te krijgen."
Is er nog ruimte voor jonge makers in het theater?

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.