Utrechtse boeren in spanning om stikstofrapport Remkes: 'Niet zo hoopvol'

Het draagvlak vergroten was een belangrijke opdracht voor Remkes, maar veehouder Art Wolleswinkel uit Renswoude vreest dat dit niet gaat lukken. "Ik weet niet of het kabinet wel bereid is om echt stappen te zetten. Er moet vooral worden gekeken naar de haalbaarheid en samen met de sector moet breder naar oplossingen worden gezocht. Maar het grootste probleem is nog steeds het gebrek aan vertrouwen."

Ook melkveehouder en LTO-bestuurder Gerrit de Jong uit Meerkerk heeft zijn twijfels. "Ik ben niet zo hoopvol. Ik zie vooral nog een impasse. Als er serieus wordt geluisterd, kan er iets veranderen, maar anders niet. Als ze vast blijven houden aan de percentages zijn we gauw klaar met onderhandelen."

Toos van Soest uit Harmelen, melkveehouder en CDA-raadslid, hoopt op een compromis waarmee het stikstofbeleid over de gehele linie een beetje wordt afgezwakt. "Er zijn heel scherpe doelen gesteld voor een heel korte termijn. Ik hoop dat we er wat langer over mogen doen om de uitstoot terug te dringen of dat de percentages naar beneden worden bijgesteld."

Van Soest: "Het allerbelangrijkste is dat er weer toekomstperspectief voor boeren wordt geschetst en dat er meer ruimte komt voor innovatieve, technische oplossingen. Het is nu nog zo vaag dat je er alle kanten mee op kan. Ik hoop heel erg dat het rapport-Remkes duidelijkheid biedt, al denk ik niet dat de landbouwsector ineens zal staan te juichen over de uitkomsten. Dat proces duurt veel langer. Spannend is het wel, ik ga het volgen vandaag."

In aanloop naar de presentatie van het rapport-Remkes kwam het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maandag met een pijnlijk onderzoek: het kabinet heeft onrealistische verwachtingen over het uitkopen van boeren. En dat terwijl het een belangrijke pijler is om de stikstofuitstoot terug te dringen. Voor stoppende boeren is maar liefst 7,4 miljard euro gereserveerd.

Het onteigenen moet leiden tot een afname van "tientallen" procenten van de veestapel, maar die aanname klopt niet. De onderzoekers analyseerden de uitkoopregelingen van de afgelopen 25 jaar. Daaruit blijkt dat er na een regeling vaak slechts "enkele procenten" minder dieren zijn.

Landbouworganisatie LTO Nederland onderschrijft dat grootschalige gedwongen uitkoop in de praktijk niet gaat werken en juridisch kwetsbaar is. Daarbij kan gedwongen uitkoop ook voor maatschappelijke spanning zorgen. De landbouworganisatie wijst erop dat een uitkoopproces jaren duurt en dat de benodigde kennis ertoe bij de overheid ontbreekt. LTO pleit voor meer maatwerk en perspectief.

De provincie Utrecht laat weten dat het alleen boerenbedrijven op basis van vrijwilligheid opkoopt. Er kan gebruik gemaakt worden van de landelijke regelingen, maar dat is nog niet gebeurd, laat een woordvoerder weten. "Dit speelt nog niet in gemeenten in onze provincie."

"Onteigenen is nooit realistisch geweest, dat had ik ook wel kunnen verzinnen", reageert melkveehouder De Jong uit Meerkerk. "Als je bij je aanpak daarmee begint, zet je alles op zijn kop. Ik zie op dit moment ook geen boeren om me heen die willen stoppen. Er is veel onduidelijkheid over het onteigenen, het is een procedure die jaren en jaren duurt."

Melkveehouder Van Soest uit Harmelen vindt dat de opkoop-analyse van het PBL onderdeel moet zijn van een compromis. Onteigenen wordt heel moeilijk, stelt ook boer Wolleswinkel uit Renswoude. "Juridisch heeft het veel te weinig basis. De overheid gaat mogelijke rechtszaken waarschijnlijk verliezen. Ik ken ze ook niet, de boeren die vrijwillig van hun bedrijf af willen."

De uitvoering van het landelijke stikstofbeleid wordt overgelaten aan de provincies. Op 1 juli volgend jaar moeten ze hun plannen klaar hebben. In de provincie Utrecht moet de uitstoot met 46 procent omlaag, vindt het ministerie. Overbelasting met stikstof speelt hier vooral in Botshol tussen Abcoude en Waverveen en het Binnenveld tussen Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse stuwwallen. In de andere zeven zogenoemde Natura 2000-gebieden is dit in beperkte mate het geval.

Is het probleem dan wel zo groot in in onze regio? Gedeputeerde Mirjam Sterk liet deze zomer weten verrast te zijn door de scherpe doelstellingen van het kabinet. Ook vond ze de plannen vaag en de reductiepercentages voor de verschillende natuurgebieden soms niet uit te leggen. De provincie Utrecht wijst erop dat de achteruitgang van de natuur van meer afhankelijk is dan alleen stikstofbelasting. Er moet ook aandacht zijn voor bodemdaling, waterhuishouding en natuurrealisatie.

Sterk voerde de afgelopen tijd gesprekken met ministers, collega-provinciebestuurders, premier Mark Rutte en boeren. De doelen van het Rijk zijn hetzelfde gebleven, alleen de manier waarop we de provincies het mogen invullen is losgelaten door het Rijk. Sterk vindt het belangrijk om oog te houden voor het platteland. "We moeten de natuur op orde helpen en zorgen voor een goede boterham voor de boeren", zei ze afgelopen zomer.

De provincie Utrecht zegt op basis van de beschikbare informatie inmiddels druk bezig te zijn om per natuurgebied plannen op te stellen om de deadline van 1 juli te halen. Maar het stikstofbeleid vraagt nog altijd om verduidelijking. "Er volgen nog een paar Kamerbrieven die belangrijke input vormen om het proces af te kunnen ronden", laat een woordvoerder weten.

Voor de Gelderse Vallei betekenen de kabinetsplannen kaalslag, zegt veehouder Wolleswinkel uit Renswoude. "Het leidt tot krimp van alle sectoren. Ik maak me zorgen over de hele productieketen. Als wij een bepaalde kritische massa verliezen dan is dat onvoldoende voor de industrie eromheen om rendabel te blijven. Dat wordt steeds vergeten. Het uitgangspunt voor het kabinet zou een betaalbare voedselvoorziening moeten zijn, dat lijkt nu wel de sluitpost.

Wolleswinkel is van mening dat de overheid zichzelf heeft ingegraven met doelstellingen waar niet aan te tornen valt. "Daarmee hebben ze het zichzelf en de boeren heel moeilijk gemaakt. Het CDA heeft 2030 ter discussie gesteld, maar de percentages niet. De natuurkwaliteit wordt beperkt tot stikstof. Ze kijken met een stikstofrietje, terwijl het probleem veel diverser is en op veel meer manieren moet worden aangevlogen."