Van straatroof tot plofkraak: politie bezorgd over jonge jongens in zware criminaliteit

Ravage bij de Utrechtse juwelier Punte na een plofkraak.
Ravage bij de Utrechtse juwelier Punte na een plofkraak. © Koen Laureij
Utrecht - Een grote groep van drie- tot vijfhonderd verdachten uit heel Nederland houdt zich al jarenlang bezig met plofkraken. "Een substantieel aandeel", of mogelijk zelfs het merendeel van die groep komt uit Utrecht. En zij lijken steeds jonger te worden, tot grote zorgen van de politie.
Wim Hoonhout van de politie Midden-Nederland somt op: gewelddadige straatroven, overvallen, vuurwapengeweld, ram- en plofkraken. Volgens hem zijn daar steeds vaker jonge jongens bij betrokken. "De aard van de delicten verandert. Waar je twintig jaar geleden een rolletje drop stal bij de snoepwinkel, zie je nu dat het startdelict – de eerste keer dat je met politie en justitie in aanraking komt – van een jongere vele malen zwaarder is. Dat is een heel nieuw fenomeen."

Specialiseren in misdaden

Utrecht kent een lange geschiedenis van georganiseerde misdaad. Vooral in het plofkraakcircuit is de regio oververtegenwoordigd. Hoonhout benadrukt dat die groep verdachten niet als één georganiseerd geheel moet worden gezien. "Ze werken in wisselende samenstellingen. Ze plegen niet dag in, dag uit misdaden met elkaar. Het zijn gelegenheidscoalities die ontstaan op basis van de behoefte die ze voelen."
Binnen die grote groep heeft vrijwel iedereen een eigen specialisatie, weet RTV Utrecht-rechtbankverslaggever Riks Ozinga. Hij vergelijkt de georganiseerde misdaad in de regio met een bedrijfsvorm waarbij iedereen zijn eigen specialiteit heeft maar zich ook vaak met meerdere criminele activiteiten bezighoudt. Hun corebusiness? Plof- en ramkraken plegen.
Ozinga ziet met regelmaat jonge verdachten voorbijkomen in de rechtbank. "Soms komen ze uit perfecte families, maar heel vaak ook uit gebroken gezinnen. Een moeder die meerdere kinderen in haar eentje moet verzorgen naast haar werk, jongeren die een verstandelijke beperking hebben of heel vroeg school verlaten." Ze gaan dan vaak hangen op straat en daar zien ze oudere jongens met mooie, zegt Ozinga. "Dat is aantrekkelijk en dat willen ze ook." In andere gevallen worden ze ertoe gedwongen.

De grens over

In Nederland worden steeds minder plofkraken gepleegd. Maar de groep verdachten wordt er allesbehalve kleiner op. Die aantrekkingskracht komt volgens Hoonhout doordat het plegen van plofkraken over de grens nog altijd lucratief is. "In Noordrijn-Westfalen koersen ze op zo'n 400 plofkraken af dit jaar. En die daders komen vooral uit de regio Amsterdam-Utrecht."
Waar in Nederland de afgelopen jaren veel stappen zijn gezet om plofkraken moeilijker of onmogelijk te maken, loopt Duitsland nog achter. Bovendien zijn daar nog veel meer pinautomaten te vinden. Utrechtse criminelen wijken de laatste jaren daarom steeds meer uit naar het buurland. De Nederlandse en Duitse politie werken samen om die zaken op te lossen. In augustus werden nog vier verdachten gearresteerd.
Zo lang de criminele activiteiten lucratief blijven, stromen nieuwe personen de organisatie in. "Als er aan de bovenkant mensen afgaan omdat ze worden aangehouden en veroordeeld, zie je dat er jonge aanwas komt. Vaak jonge jongens van 16 of 18 jaar die zich al bezighouden met zware misdrijven."
Hoonhout rijmt dat met de recente aanhoudingen na explosies bij een woonhuis in Leidsche Rijn, van wie het voorarrest gisteren nog werd verlengd. Daarvoor werden twee tieners opgepakt.

Explosies in woonwijken

Op de vraag of de recente explosies in woonwijken ook gerelateerd kunnen worden aan die grote groep plofkraakverdachten, wordt nog onderzocht door de politie. Hoonhout: "het zijn twee aparte fenomenen. Die groep ram- en plofkrakers richt zich vooral op geldautomaten in het buitenland." Terwijl de explosies in woonwijken volgens hem vooral voortkomen uit onderlinge ruzies.
Toch denkt Hoonhout dat er op zijn minst veel informatie-uitwisseling plaatsvindt, bijvoorbeeld over de gebruikte explosieve middelen. "Veel grondstoffen die worden gebruikt bij ram- en plofkraken of voor het plaatsen van explosieven vinden hun oorsprong in het zware illegale vuurwerk." Criminelen grijpen steeds vaker naar dit soort zelfgemaakt explosieven, bleek onlangs nog.
De toegankelijkheid tot zwaar vuurwerk speelt een grote rol bij die ontwikkeling, zegt Hoonhout. "Het is makkelijk om te verkrijgen omdat de Europese wetgeving niet aansluitend is." In landen als Polen en Tsjechië is het niet ingewikkeld om aan zeer zwaar vuurwerk te komen. Hoonhout noemt de strijd tegen zelfgemaakte explosieven waarbij grondstoffen van illegaal vuurwerk wordt gebruikt daarom "een kansloze race" zolang die grensoverschrijdende wetgeving er niet komt.

's Nachts in bed liggen

De politie heeft die groep van 300-500 verdachten dus in de gaten, maar ze zo maar oppakken, gaat niet. "Je kunt ze niet vastzetten op basis van alleen maar verdenkingen. Je hebt concrete informatie en verdenkingen nodig om steviger in te kunnen grijpen."
Wat betreft het voorkomen dat jongeren steeds vroeger aansluiten bij dit soort groepen, pleit Hoonhout voor een integrale aanpak: "Het begint met alertheid van iedereen. Dat als je afwijkend gedrag van een jongere signaleert, dat je dan intervenieert. Dat begint al met vroegtijdige uitval op school."
Tot slot, vult Hoonhout aan, kijkt hij ook naar de rol van de ouders. "Ze moeten zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat die kinderen 's nachts in bed liggen en niet met een bom door Leidsche Rijn lopen."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.