Slachtoffer wraakmelding hekelt nieuwe tuchtprocedure jeugdzorg

1 november 2022, 17:00 • 10 minuten leestijd

Stichtse Vecht - Een zesjarig meisje logeert bij een vriendinnetje en wordt met veel machtsvertoon door de politie uit dat logeerhuis gehaald. Medewerkers van Samen Veilig Midden-Nederland doen vervolgens een wraakmelding bij Veilig Thuis, en beschuldigen de logeermoeder er ten onrechte van dat ze haar eigen kind mishandelt. Dat zijn de ingrediënten van een klacht die de logeermoeder indiende bij een klachtencommissie. Die oordeelde dat de moeder gelijk heeft, de medewerkers van Samen Veilig zijn hun boekje te buiten gegaan. En toch is de logeermoeder niet tevreden, omdat er geen gevolgen zijn voor de medewerkers van het Utrechtse zorgbedrijf. 

Vanaf vandaag worden veel klachten tegen jeugdzorgmedewerkers op een nieuwe manier afgehandeld. De tuchtrechter wordt vervangen door een commissie die bemiddelt. Die nieuwe procedure moet de angst van jeugdzorgmedewerkers voor het tuchtrecht wegnemen, en de procedure versimpelen. Advocaten denken dat de rechten van ouders die te maken krijgen met jeugdzorg uitgehold worden. De afgelopen maanden is de nieuwe regeling getest in een pilot. Wij hebben één casus uit die pilot ingezien, de klaagster is ontevreden over de uitkomst, volgens haar leren de falende jeugdzorgwerkers niets van haar zaak.

Het gaat om de klacht van een moeder uit Bolsward. Zij diende die in tegen medewerkers van Samen Veilig Midden-Nederland, die hadden uit wraak een melding over kindermishandeling gedaan. De klacht die de moeder indiende werd eerder dit jaar op de nieuwe manier afgehandeld. De klacht bleek terecht, maar de moeder is ontevreden over de afwikkeling ervan, Samen Veilig kan de uitspraak gewoon naast zich neerleggen. RTV Utrecht sprak uitvoerig met deze moeder.

Over de jeugdzorg en jeugdzorgmedewerkers zijn de laatste jaren heel veel klachten. Alleen al bij RTV Utrecht hebben zich honderden families gemeld, die zich door bedrijven als Samen Veilig Midden-Nederland (SVMN) slecht behandeld voelen. Onder SVMN valt Veilig Thuis Utrecht en SAVE Jeugdbescherming. Ook bij klachtencommissies meldden zich veel ontevreden ouders.

Een van hen is dus moeder Kim uit Bolsward, zij heeft een dochter van negen jaar oud. Kim had het dochtertje van een vriendin te logeren. De twee meisjes zijn ook vriendinnen. SAVE Utrecht wilde het logerende meisje met spoed ophalen. De twee ouders van dat meisje zijn gescheiden. Volgens SAVE werd de omgangsregeling niet goed nageleefd, en daarom moest het kind met spoed terug naar de andere ouder in Stichtse Vecht.

Het meisje raakte helemaal in paniek toen ze de gezinsvoogd zag. En een knuffel geven mocht niet, de voogd bleef aan het kind trekken terwijl ze afscheid namen.

Kim, kreeg Samen Veilig Midden-Nederland op bezoek

SAVE wist dat het meisje uit logeren was en ging met de politie naar het huis van Kim, die verder niet bij de zaak betrokken is. Een agent van de politie dreigde de deur van Kim in te trappen, terwijl Kim aangaf dat ze de deur met de sleutel zou openen. De andere agent liep naar de achterdeur, die open was en haalde het meisje uit het huis. De politie droeg het meisje direct over aan twee medewerkers van SAVE Jeugdbescherming.

Kim beschrijft de situatie bij haar thuis: “Ze zijn aan het meisje gaan trekken, het meisje schreeuwde.” Ze zegt dat de politie heel dreigend en provocerend was. “Het meisje raakte helemaal in paniek toen ze de gezinsvoogd zag. En een knuffel geven mocht niet, de voogd bleef aan het kind trekken terwijl ze afscheid namen.” De politie Noord-Nederland bevestigt dat ze bij de situatie aanwezig zijn geweest. Een woordvoerder wil alleen zeggen dat de politie vindt dat Kim niet wilde meewerken.

De twee medewerkers van SAVE deden vervolgens een melding bij Veilig Thuis Friesland, en zeiden dat Kim haar eigen negenjarige dochter zou mishandelen. Sociaal Pedagoog Marga de Groot spreekt schande van de gang van zaken. De Groot is voormalig directeur van een hulpverleningsorganisatie. Inmiddels is ze met pensioen en helpt op vrijwillige basis ouders die vastlopen in de Jeugdzorgketen. De Groot is vertrouwenspersoon voor Kim, ze kent ook de familie van het meisje dat opgehaald werd. “Het is al bizar dat de politie ingeschakeld werd. Er was helemaal geen politie nodig geweest”, vertelt ze. “Ik had contact met de beide ouders van het meisje, met Kim en met de voogden van SAVE.”

Over de melding van SAVE bij Veilig Thuis Friesland is De Groot uitgesproken, zij noemt een dergelijke melding een ‘wraakmelding’. “Ze hebben de situatie volkomen laten escaleren wat helemaal niet nodig was geweest, en dat hebben ze misschien zelf wel ingezien. Als ze dan de focus op Kim leggen, wordt de aandacht van hen afgeleid.”

Het is al bizar dat de politie ingeschakeld werd. Er was helemaal geen politie nodig geweest.

Sociaal Pedagoog Marga de Groot

Kim is het met De Groot eens, ook zij noemt de melding bij Veilig Thuis een wraakmelding. “Ik doorzie dingen goed, en ik zag dingen die niet klopten bij de zaak tegen het meisje en haar moeder. Dat vond SAVE heel onprettig. Ze vonden mijn betrokkenheid bij die moeder niet fijn.” Volgens De Groot was het de bedoeling om de kritiek van Kim te smoren: “Ze hebben geprobeerd Kim monddood te maken. Ze hebben mij ook geprobeerd monddood te maken. Als je te veel weet, of als je de letters van de wet kent; Of als je weet hoe de jeugdhulpverlening in elkaar zit; Dan proberen ze je uit te schakelen.”

Diverse deskundigen zoals advocaten, onderzoekers en orthopedagogen bevestigen tegenover RTV Utrecht dat zij het fenomeen ‘wraakmelding’ herkennen. Naar dergelijke meldingen is geen onderzoek gedaan, en daarom willen de meeste deskundigen er niets over zeggen, het is een grijs gebied. Advocaat Chris Sent spreekt zich er wel over uit. “Wraakmeldingen worden gedaan. Dat is wat mij betreft zeker. Soms door de andere ouder, soms door buren, en zoals het hier lijkt te zijn gegaan door een Veilig Thuis organisatie zelf”, zegt de advocaat die niet bij de zaak van Kim betrokken is. “Het vervelende is dat het doen van zo’n melding, helaas in de praktijk prima werkt door de enorme impact van de melding alleen al.”

Veilig Thuis Friesland gaat na de melding van SAVE aan de slag en onderzoekt de melding van kindermishandeling. In een brief van Veilig Thuis Friesland aan Kim, die RTV Utrecht heeft ingezien, wordt duidelijk vermeld dat er geen enkele zorgen zijn over de dochter van Kim. Het dossier wordt dan ook ‘zonder vervolg’ gesloten. Veilig Thuis raadpleegt onder andere een psycholoog die bij de dochter van Kim betrokken is. De psycholoog meldt dat het goed gaat met de dochter van Kim, en dat hij geen zorgen heeft over het meisje. Wel geeft hij aan dat het meisje erg geschrokken is van het politieoptreden bij haar huis. Veilig Thuis Friesland constateert dat de beschuldiging van kindermishandeling uit de melding van SAVE niet wordt bevestigd.

Kim dient vervolgens een klacht in tegen de twee medewerksters van Samen Veilig Midden-Nederland. Dat doet ze bij de Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ). Het SKJ vraagt aan Kim of ze mee wil doen aan een pilot, een proef. De klacht zal dan niet behandeld worden door een tuchtrechter, maar door een Commissie van Consultatie (CvC). Die kan geen sanctie of straf opleggen. Volgens Kim wordt haar uitgelegd dat de medewerkers op deze manier beter kunnen leren van hun fouten. Kim stemt in met de pilot.

Veranderingen tuchtprocedure jeugdzorg

Per 1 november verandert de manier waarop geklaagd kan worden over jeugdzorgmedewerkers, het zogenoemde tuchtrechtproces. Verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan is de Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ). Vanaf nu zullen de meeste klachten niet meer door het college van toezicht worden behandeld, maar door middel van consultatie. De bedoeling is dat het proces verandert van ‘tucht’ naar ‘leren’. Het SKJ noemt dit de ‘leerroute’.

Het SKJ schrijft: “Eén van de doelen van het tuchtrecht was altijd al dat de jeugdprofessional zou leren van een ingediende klacht. Het huidige tuchtrechtproces wordt door klagers en jeugdprofessionals als zwaar ervaren.” Volgens het SKJ stond de angst voor het tuchtrecht het leren na een ingediende klacht in de weg.

De Commissie van Consultatie (CvC) gaat het gesprek aan met partijen over de klacht. “Deze nieuwe aanpak is sneller, het contact met partijen directer en er is meer aandacht voor leren en reflectie”, meent het SKJ. Het CvC kan geen ‘maatregel’ opleggen, zoals een berisping of iemand verbieden zijn vak nog uit te oefenen. Jacky Stuifmeel, directeur van het SKJ: “Het CvC kan maatwerk toepassen en dus ook opvolging vragen, maar dat hangt van de casus af.”

De conclusies van de CvC zijn niet mals, de medewerkers van Samen Veilig Midden-Nederland hebben niet professioneel gehandeld. “Voorafgaand aan de melding bij Veilig Thuis (Friesland, red) is de meldcode niet gevolgd. Het heeft ontbroken aan de stappen: Stap 1 systematisch verzamelen signalen. Stap 3 bespreken met betrokkenen.”

De CvC neemt het de medewerkers van SVMN kwalijk dat ze geen contact hebben opgenomen met Kim. Dat is verplicht. De medewerkers van SVMN zeiden tegen de commissie dat ze geen contactgegevens hadden van Kim. Dat is onwaarschijnlijk omdat ze het meisje bij het huis van Kim hebben opgehaald. Ook hadden de medewerkers meermalig contact met Marga de Groot, de vertrouwenspersoon van Kim. De commissie maakt dan ook korte metten met het argument van de SAVE-voogden: “Het achterhalen van contactgegevens was dus mogelijk, het was dus blijkbaar een keuze om van die mogelijkheid geen gebruik te maken.” Volgens de commissie was het dus een keuze van de medewerkers van SVMN om de verplichte meldcode niet te volgen.

Dit heeft inderdaad veel weg van een wraakmelding. Samen Veilig Midden-Nederland leidt de aandacht af van het eigen onzorgvuldig en nodeloos heftig handelen en komt vervolgens weg met een inzichtgesprek.

Chris Sent - Advocaat

De procedure is afgesloten met een zogenoemd ‘inzichtgesprek’. En daarmee is de kous voor de jeugdzorgmedewerkers van Samen Veilig af. Dat stoort Kim en vertrouwenspersoon De Groot. De erkende klacht is bijvoorbeeld niet gedeeld met de leidinggevenden van de twee jeugdzorgwerkers van Samen Veilig Midden-Nederland. Kim is erg ontevreden en zegt dat het SKJ haar een vals beeld heeft voorgespiegeld: “Ik vind het heel erg dat dit geen consequenties heeft. Het SKJ kwam met een heel mooi voorstel, een nieuw traject dat we moesten doorlopen, om te voorkomen dat zoiets nog een keer gebeurt.” Maar volgens Kim eindigt dit rapport in een la, en leren de medewerkers er niets van. De Groot is het daar mee eens: “De bestuurders wisten helemaal niets van deze klachten. Er wordt helemaal niets teruggekoppeld naar leidinggevenden. Dus is het mooi verteld, dat ze ervan zouden gaan leren. Maar als ze dat niet willen dan stoppen ze het gewoon in een doofpot en gebeurt er helemaal niets mee.”

Het SKJ laat weten het jammer te vinden dat Kim vindt dat er een vals beeld is voorgespiegeld. “We zijn altijd duidelijk en transparant over de pilot-CVC route en de mogelijke uitkomst daarvan”, zegt Jacky Stuifmeel, directeur van het SKJ. “De verwachtingen worden bij de toestemming deelname pilot en wederom bij de start heel goed besproken.” Ook weerlegt het SKJ dat de hulpverleners van Samen Veilig niets geleerd hebben. Volgens Stuifmeel zijn ze steviger toegesproken dan uit het verslag blijkt: “De CvC heeft de inzichten in deze zaak op niet mis te verstane wijze overgebracht aan de professionals en zich ervan vergewist dat zij ervan hebben geleerd. Dit heeft zich buiten het gezichtsveld van klager afgespeeld, maar is vervolgens wel teruggekoppeld.” Stuifmeel vraagt vervolgens vertrouwen in de CvC en de beroepsgroep als geheel.

Op 1 november is de nieuwe werkwijze voor het behandelen van klachten ingegaan. Dat is opmerkelijk omdat de pilot van de afgelopen maanden, nog niet uitgebreid is geëvalueerd. “Het is jammer dat dat vooraf niet gelukt is”, zegt Stuifmeel. Lange tijd bestond die pilot uit vier zaken. Volgens het SKJ volgt er volgend jaar een uitgebreide evaluatie.

Advocaat Chris Sent vindt het verhaal zoals het hierboven wordt beschreven heel herkenbaar. Zij is niet betrokken bij Kim of haar vriendin. Sent heeft zich de afgelopen tijd kritisch uitgelaten over de nieuwe klachtenprocedure. Ze noemt hem ‘te vrijblijvend’, volgens haar heeft het op deze wijze een onvoldoende corrigerende functie, het leidt niet tot beter gedrag. “Terwijl we weten dat het helemaal niet goed gaat in de Jeugdbescherming, en dat echt niet alleen aan geldgebrek te wijten is, zetten we de deur voor onzorgvuldig handelen hiermee juist verder open”, zegt de advocaat.

Wij betreuren ten zeerste wat Kim heeft meegemaakt en dat dit bij haar een negatief beeld over SAVE Jeugdbescherming heeft veroorzaakt

Krijnie Schotel - Bestuursvoorzitter Samen Veilig Midden-Nederland

Sent pleit er juist voor om het tuchtrecht veel strenger te maken. “Ik vraag me echt af of ook onderzocht is welke preventieve werking uitgaat van een juist strenger tuchtrecht.” Over de casus van Kim benadrukt de advocaat dat ze het dossier niet kent, en afgaat op de berichtgeving van RTV Utrecht. “Dit heeft inderdaad veel weg van een wraakmelding. Samen Veilig Midden-Nederland leidt de aandacht af van het eigen onzorgvuldig en nodeloos heftig handelen en komt vervolgens weg met een inzichtgesprek.” Ze ondersteunt de kritiek van Kim, dat de betreffende medewerkers de uitspraak van de CvC naast zich neer kunnen leggen. “Zolang je gewoon weer naar buiten kan lopen en opnieuw dezelfde fout kan maken, kan deze manier van afhandelen zo de prullenbak in, wat mij betreft.”

Samen Veilig Midden-Nederland geeft aan mee te leven met Kim. “Wij betreuren ten zeerste wat Kim heeft meegemaakt en dat dit bij haar een negatief beeld over SAVE Jeugdbescherming heeft veroorzaakt”, zegt Krijnie Schotel, bestuursvoorzitter SVMN. Ze zegt begrip te hebben voor het feit dat de nieuwe klachtenprocedure als 'minder zwaar' overkomt. “Wij verwachten echter dat dit jeugdzorgprofessionals juist meer kansen biedt om van cliënten te leren en te reflecteren op hun eigen handelen.” Volgens Schotel is de weg naar de tuchtrechter niet afgesloten. “Een klacht kan nog steeds tuchtrechtelijk worden vervolgd als de commissie van consultatie vermoedt dat de jeugdzorgprofessional de beroepscode ernstig heeft geschonden of onvoldoende reflecteert op zijn of haar handelen.”