Baarn wil erkenning PTSS als beroepsziekte bij de brandweer: 'Sta open voor de signalen'

John Bruins en zijn hulphond Droppie.
John Bruins en zijn hulphond Droppie. © RTV Utrecht / Joost Danvers
Baarn - "Als mijn hulphond niet bij me is zit ik thuis op de bank, het liefst met een deken over me heen, afgezonderd", zegt John Bruins uit Baarn. In zijn 17 jaar als brandweervrijwilliger ontwikkelde hij een posttraumatische stressstoornis. De gemeente Baarn wil dat de Veiligheidsregio Utrecht vooruitloopt op landelijk beleid en PTSS bij de brandweer alvast erkent als beroepsziekte.
In 2012 kwam John ziek thuis te zitten. Depressie, zeiden ze en John ging daar aanvankelijk in mee. Een borderline persoonlijkheidsstoornis, kreeg hij ook te horen. "Maar de klachten die ik had horen bij de PTSS die volgens mij toen al de kop op stak. Ik kreeg nachtmerries en herbelevingen. Midden in de supermarkt liep ik ineens tastend langs de schappen, zoals een brandweerman dat tijdens een uitruk doet. Mijn partner begreep niet wat ik deed. Naderhand zagen we pas dat het met mijn brandweerwerk te maken had."

Uitrukken met heftige afloop

In zijn allereerste week bij de vrijwillige brandweer had de toen 18-jarige John al vier dodelijke slachtoffers gezien. Ook daarna maakte hij vreselijke dingen mee waar hij nog altijd niet over wil praten. "Ik heb daar meerdere uitrukken met een heftige afloop gehad. Dat zijn trauma's die ik niet goed heb kunnen verwerken", zegt hij.
Over de opvang door de brandweer wil John niet negatief zijn, maar eigenlijk heeft die naar zijn idee niet veel voor hem betekend. "Ze wisten niet hoe ze ermee om moesten gaan. De kennis die ze toen hadden hebben ze goed gebruikt, maar het was veel te weinig. Achteraf hadden ze meer open moeten staan voor de signalen, en ook voor de familie om een collega heen. Mijn partner had begeleiding nodig om mijn gedrag te begrijpen."
PTSS bij de brandweer: John Bruins komt dankzij hulphond Droppie weer onder de mensen
"In die periode wisten we eigenlijk niet wat we moesten doen", zegt John. "Ik heb langzaam de draad weer opgepakt en zou weer op de uitruk gaan. Maar steeds als we zover waren trapte ik hard op de rem. Ik ging de vermijding in en daarmee werd langzaam duidelijk dat ik PTSS heb en niet borderline."

Hulphond

John verliet de vrijwillige brandweer en trok zich steeds meer terug. Hij kreeg duistere gedachten en beschadigde zichzelf. Zonder zijn partner kwam hij nauwelijks nog buiten. Dat veranderde toen hij zijn hulphond Droppie kreeg. "Droppie voelt mijn spanningen. Dan grijpt hij in door actief aandacht van me te vragen. In het begin zette ik een masker op en deed ik alsof er niets aan de hand was, maar een hulphond kijkt daar gewoon doorheen. Mensen denken soms: Jemig, wat een drukke hond is dat, is die wel goed opgeleid? Maar dan is hij juist hard aan het werk om mij in het hier en nu te houden."
Inmiddels is John weer aan het werk voor de RMN. Hij is onder meer marktmeester in Baarn, Soest en Soesterberg. Daar zie je hem wekelijks met zijn onafscheidelijke metgezel het verloop van de markt coördineren. "Door Droppie heb ik mijn leven weer terug", zegt hij enigszins geëmotioneerd. "Belangrijker nog, door Droppie heb ik mijn relatie terug. Mijn partner was mijn begeleidster geworden en ik haar cliënt. Als ik boodschappen deed moest ze mijn handje vasthouden. Met Droppie kan ik het zelfstandig. En ik maak nu deel uit van de maatschappij, ik kan weer gewoon werken. Ik beteken weer wat."

Opvang en nazorg

Het verhaal van John staat niet op zichzelf. Meer brandweermensen hebben moeite om de nare ervaringen te verwerken die helaas bij hun inzet horen. De Veiligheidsregio Utrecht laat weten dat ze oog heeft voor de impact die het werk op hulpverleners kan hebben, ook jaren later nog. "Bij de VRU staat dag en nacht een speciaal Team Opvang en Nazorg klaar voor personele zorg na een schokkende gebeurtenis, om meldkamermedewerkers, brandweer en de crisisorganisatie te steunen bij het opstarten van het verwerkingsproces", aldus een woordvoerder. "Wanneer er verdere psychische zorg nodig is, dan helpen we onze mensen bij het bewandelen van passende andere psychologische trajecten."
Medewerkers van de VRU kunnen voor nazorg of andere psychische hulp ook terecht bij landelijke opvangteams van Brandweer Nederland en het bedrijfsmaatschappelijk werk. Verder heeft de VRU als eerste veiligheidsregio in Nederland een geestelijk verzorger aangesteld.

Landelijk beleid

Toch ziet de organisatie ook dat de maatregelen niet altijd afdoende zijn. De regio Utrecht telt volgens de woordvoerder een aantal medewerkers - "minder dan vijf" - met PTSS. "Deze medewerkers ondersteunen we waar mogelijk met maatwerk, waarbij we gebruik maken van reguliere kanalen, zoals verzekeringen." Omdat voorzieningen zoals een hulphond nog niet altijd worden vergoed, werkt de VRU aan een coulanceregeling en zet de organisatie zich in voor landelijk beleid rond PTSS. "Daarvoor is het onder meer nodig dat PTSS wettelijk wordt erkend als beroepsziekte bij de brandweer."
De gemeente Baarn, een van de 26 gemeenten in de Veiligheidsregio Utrecht, wil zelfs een stap verder gaan. Onlangs besloot de gemeenteraad unaniem dat de VRU een tijdelijke regeling in zou moeten stellen. Zolang het landelijke beleid nog niet definitief is moet de regio PTSS zelf alvast erkennen als beroepsziekte, vindt de raad. Ook moet er een speciaal hoofdstuk Nazorg komen in het regionale beleid en zou de periodieke keuring moeten worden uitgebreid met een psychologisch onderzoek. Het algemeen bestuur van de veiligheidsregio, dat uit de 26 burgemeesters bestaat, zal de oproep binnenkort bespreken. In de regio Amsterdam-Amstelland geldt al een enigszins vergelijkbare tijdelijke regeling.

Belangrijke erkenning

Volgens John zou het aanmerken van PTSS als beroepsziekte bij de brandweer een belangrijke erkenning zijn. Maar ook financieel kan het een brandweermedewerker met problemen enorm helpen. "Ik moest indertijd zelf opdraaien voor de kosten van een hulphond. Dan praat ik al snel over een bedrag van 25.000 euro. Zoiets kun je dan verhalen bij je werkgever."
Tegenwoordig geeft John lezingen over PTSS aan andere brandweermensen. "Ik wil ze leren wat PTSS is en wat het kan doen, ook met partners. Ik wil voorkomen dat de jongens net zover afglijden als ik ben gegaan. Ik ben niet de eerste brandweerman die het heeft en ik zal ook niet de laatste zijn. Maar als we het kunnen voorkomen bij andere brandweermensen, dan moeten we dat zeker doen."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.