Krijgt de kiezer vanaf vandaag meer zeggenschap over het waterschap?

De provincie Utrecht telt vier waterschappen: Stichtse Rijnlanden, Amstel Gooi en Vecht, Rivierenland en Vallei en Veluwe. Al deze waterschappen hebben een algemeen bestuur dat het beleid van een waterschap bepaalt. Een soort Tweede Kamer dus, maar dan voor het waterbeheer in Nederland. In het algemeen bestuur zitten voornamelijk gekozen vertegenwoordigers, waarvoor kiezers eens in de vier jaar naar de stembus mogen.

Daarnaast zijn er ook een paar zetels voor vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, de landbouw en beheerders van natuurterreinen. Dit zijn de zogenoemde gereserveerde of geborgde zetels waarover kiezers niets te zeggen hebben. Tot slot kent het waterschap ook nog een dagelijks bestuur dat het gekozen beleid moet uitvoeren, vergelijkbaar met de coalitie in de Tweede Kamer, maar dan voor het waterschap.

"Water gaat iedereen aan en lange tijd was het idee: boeren, bedrijven en natuurterreinbeheerders hebben nog een extra belang bij wat het waterschap doet", legt universitair hoofddocent politicologie Hans Vollaard van de Universiteit Utrecht uit. "Daarom wordt pak 'm beet driekwart van de zetels gekozen door de kiezers, het andere deel wordt aangewezen door LTO namens de boeren, de Kamer van Koophandel namens de bedrijven en een clubje natuurorganisaties namens de natuurterreinen. Zo wordt verzekerd dat ook hun belangen aan bod komen."

Maar D66 en GroenLinks willen die vaste zetels dus grotendeels schrappen, zodat de kiezer voortaan meer invloed heeft op de waterschappen. "Zij zeggen: wat het waterschap doet, dat raakt iedereen, dus iedereen zou een gelijke stem moeten hebben en niet dat er een extra stem is voor bedrijven, boeren en natuurterreinbeheerders", aldus Vollaard. "Maar je kunt ook zeggen: zij hebben wel heel veel verstand van zaken en weten wat het betekent als bijvoorbeeld het waterpeil in de sloten niet goed gaat. Dus die vertegenwoordigers kunnen deskundigheid inbrengen zodat ze ook weer beter het waterschap kunnen besturen."

Gaat er veel veranderen als het wetsvoorstel van D66 en GroenLinks doorgaat? Vollaard: "In het voorstel wordt het aantal gereserveerde zetels voor boeren en natuurterreinbeheerders minder en gaan de zetels voor bedrijven weg. Dan zou je kunnen zeggen: wordt de stem van bedrijven minder? Nou, dat hoeft niet per se, want bedrijven kunnen ook prima via een andere weg lobbyen en laten horen wat ze vinden van bijvoorbeeld de belastingtarieven."

Een ander element is dat de overgebleven zetels voor boeren en beheerders van natuurterreinen niet perse meer in het dagelijkse bestuur van het waterschap hoeven te zitten. "Dat betekent dat er in het waterschap meer vrijheid is om te zeggen wie er aan de knoppen mag zitten en wie niet."

De kans is reëel dat er vandaag in de Eerste Kamer met een krappe meerderheid wordt ingestemd met het wetsvoorstel. Dat zou betekenen dat de wijziging al bij de volgende waterschapsverkiezingen in maart volgend jaar gelden. Voorstanders vinden dat het algemeen belang met de wijziging beter wordt vertegenwoordigd, tegenstanders zeggen dat er een probleem wordt opgelost dat volgens hen niet bestaat. Juist de belangen van minderheden als boeren en bedrijven zouden worden behartigd met de geborgde zetels.