Baarn onderzoekt eigen besluit om Wintertuin 40.000 euro kwijt te schelden

26 januari 2023, 05:36 • 5 minuten leestijd

Baarn - De gemeente Baarn stelt een extern onderzoek in naar het besluit van wethouder Steven de Vries om het Baarnse bedrijf Wintertuin Experience een schuld van 40.000 euro kwijt te schelden. Het bedrijf huurt een rijksmonument van de gemeente en is door de hoge kosten daarvan in financiële problemen gekomen. De wethouder wilde een dreigend faillissement van de huurder afwenden om te voorkomen dat de Wintertuin leeg komt te staan. Hij kreeg van de gemeenteraad een gevoelige tik op de vingers.

Meerdere partijen in de gemeenteraad plaatsen vraagtekens bij de steun die GroenLinks-wethouder De Vries afgelopen najaar heeft toegezegd. Ze vermoeden dat het niet door de beugel kan dat hij een particulier bedrijf helpt met een grote som aan publiek geld. Ook zijn ze onaangenaam verrast dat hij dat besluit heeft genomen zonder de gemeenteraad erin te betrekken. Het probleem om de Wintertuin, een enorme plantenkas van meer dan een eeuw oud, succesvol te verhuren staat in Baarn namelijk al heel lang bekend als een gevoelig dossier. Bovendien leek De Vries eerder publiekelijk in de raad te suggereren dat de huidige huurders hun bedrijfsvoering niet op orde hebben.

Wethouder De Vries trok gisteravond in de gemeenteraad het boetekleed aan. Hij gaf toe dat hij de gevoeligheid van het onderwerp aanvankelijk verkeerd heeft ingeschat. "De manier waarop ik me heb uitgelaten over deze onderneming had op een andere manier gekund en ook gemoeten", zei hij. "Waar ik in dit dossier ook van leer is dat de simpele constatering dat een besluit een collegebevoegdheid is niet voldoende is. Je moet ook oog hebben voor de historie."

Wintertuin Baarn al jaren hoofdpijndossier

Wethouder Steven de Vries is niet de eerste wethouder die met de Wintertuin in zijn maag zit. De ruim honderd jaar oude botanische kas in het Cantonspark is bijna zeventig jaar door de Universiteit Utrecht gebruikt als plantkundig laboratorium. Het glazen gebouw en de omliggende hortus werden eind jaren tachtig tot rijksmonument verklaard. Ze kwamen na het vertrek van de universiteit voor het symbolische bedrag van een gulden in handen van de gemeente Baarn. Sindsdien blijft het onderwerp als een waar hoofdpijndossier de gemeenteraad bezighouden.

Na langdurige leegstand en een 2 miljoen euro kostende renovatie gunde de gemeente de Wintertuin in 2013 aan een horecaondernemer die er een grand-café met een vlindertuin van wilde maken. Dat plan strandde na verzet van omwonenden die weinig trek hadden in feesten en partijen. De toenmalige exploitant werd afgekocht voor een bedrag dat de gemeente nooit bekend heeft willen maken. Eerder was een kunstgaleriehouder al met slaande deuren uit de kas vertrokken.

Door in 2017 cultureel ondernemer Edwin Kouwenberg aan te stellen als kwartiermaker mikte de toenmalige VVD-wethouder Erwin Jansma opeen doorbraak. Kouwenberg onderzocht voor de gemeente wat er mogelijk was in het monumentale gebouw. Hij concludeerde al snel dat het door het binnenklimaat en de akoestiek in de kas lastig zou worden om de Wintertuin kostendekkend te exploiteren.

Toch vond Jansma meerdere ondernemers bereid om het te gaan proberen. Een commissie van 23 Baarnaars verkoos een plan van het Baarnse bedrijf Living Story boven twee andere kandidaten. Eigenaren Karen Sikkema en Michiel van Eunen openden onder de noemer Wintertuin Experience een tearoom met terras en bouwden in de kas twee escape rooms met de historie van het bijzondere park als thema.

Het aanvankelijke optimisme van het stel is na vier jaar wel bekoeld. De gemeente heeft als verhuurder van de Wintertuin hun bedrijf meerdere keren gecompenseerd voor zakelijke tegenslagen, zoals het herhaaldelijk moeten uitstellen van de start in 2019, de gevolgen daarvan voor de coronasteun in de jaren daarna en recentelijk de fors hogere energierekening.

Het vijfjarige huurcontract loopt komend najaar af. Sikkema en Van Eunen hebben al aangegeven dat ze zonder nieuwe afspraken met de gemeente niet door willen gaan.

De Baarnse Wintertuin honderd jaar geleden. Ingekleurde ansichtkaart van 1920-1925. © Collectie Het Utrechts Archief (Bewerking door RTV Utrecht)

Wethouder De Vries is een nieuwkomer in de Baarnse gemeentepolitiek. Hij was eerder raadslid voor GroenLinks in Utrecht en werd afgelopen zomer bij de vorming van een nieuw college voorgedragen als een van de vier wethouders die Baarn tot 2026 besturen. De Vries, die nu nog met zijn gezin in Utrecht woont, richt op dit moment een onlangs gekocht huis in Baarn in voor zijn aanstaande verhuizing.

Collega-wethouder Mark Eijbaard (PvdA) heeft hem intussen een knipselmap met artikelen vanaf de jaren tachtig over de Wintertuin gegeven, vertelde De Vries gisteravond aan de raadsleden. "Daaruit blijkt wel dat dit eigenlijk al veertig jaar een slepend en ingewikkeld dossier voor de gemeente is. Als ik daar eerder kennis van had genomen dan had dat ongetwijfeld geholpen."

Het lijkt erop dat de gemeenteraad de wethouder zijn inschattingsfout deze keer vergeeft. Wel diende de grootste coalitiepartij VoorBaarn, met de ChristenUnie en partijloos raadslid Jelle Jonkers, een motie in. Daarmee vraagt de raad om een grondig onderzoek naar het besluit om Wintertuin Experience 40.000 euro aan huur en energiekosten kwijt te schelden. Uit dat onderzoek moet onder meer duidelijk worden of met die helpende hand van de gemeente marktregels worden overtreden. Ook wil de raad weten of het bedrijf zelf iets te verwijten valt, waardoor het besluit van de wethouder niet gerechtvaardigd zou zijn. De motie werd met steun van de VVD aangenomen.

Fractievoorzitter Tino Schouten van VoorBaarn benadrukt dat hij met het onderzoek niet op voorhand wantrouwen wil uitspreken naar de wethouder of naar de ondernemers. Hij vindt vooral dat het omstreden besluit beter moet worden onderbouwd. "We willen weten waar de pijn zit: aan de exploitatiekant, of aan de kant van de gemeente?" Wethouder De Vries hoopt dat de 'second opinion' de twijfels bij de raad weg zal nemen. Hij heeft al contact met een aantal Baarnse bureaus die het onderzoek wel willen uitvoeren. Als het even kan geeft hij deze week nog de opdracht om ermee te starten.

Zolang het externe onderzoek nog niet is afgerond blijft het voor de noodlijdende Wintertuin Experience onduidelijk of ze de schuld aan de gemeente alsnog moet betalen. Eigenaar Karen Sikkema zei woensdagavond in een eerste reactie tegen RTV Utrecht dat ze baalt van die uitkomst. "Het betekent in ieder geval dat mijn medewerkers langer in onzekerheid zitten. De wethouder en de ambtenaren zijn tot nu toe druk geweest met de vragen uit de raad en nog niet met het bespreken van een nieuwe overeenkomst. Ik verwacht dat het college uiteindelijk gelijk zal krijgen, maar we hebben dan nog steeds geen nieuw plan."

De gemeente wil dat het pand in gebruik blijft. Op de manier waarop het nu gaat krijgt de huidige huurder het niet voor elkaar om uit de kosten te komen, laat staan om winst te maken. Om de monumentale kas wind-, water- en geluidsdicht te krijgen zijn opnieuw grote investeringen nodig. De energielasten zijn hoog en het onderhoud is duur.

In een motie op initiatief van het CDA vroeg de gemeenteraad het college gisteravond om een visie over hoe de Wintertuin wel duurzaam kan worden geëxploiteerd. Binnen drie maanden moet de wethouder laten weten welke oplossingen hij ziet. De Vries wil zich daarvoor inzetten, maar hij betwijfelt of het hem gaat lukken om zo snel met een antwoord te komen. Daarvoor moet de gemeente overleggen met Wintertuin Experience, de buurtbewoners bij het Cantonspark en de provincie Utrecht.

Mag Baarn huurder Wintertuin 40.000 euro kwijtschelden? (reportage 29 december)