'Met het einde van De Speeldoos zou Baarn de magie van het theater verliezen'

Je komt binnen in een theaterzaal met roodpluche stoelen. Je trekt je terug in de kleedkamer om je voor te bereiden op de voorstelling terwijl het decor wordt opgebouwd en theatertechnici de lampen verstellen. Vanachter het zware gordijn hoor je die avond het aanzwellende geroezemoes van publiek dat plaatsneemt. En dan gaat het doek op. Of je nu een door de wol geverfde professional of een amateur bent, die magie bevangt je alleen in een echt theater als De Speeldoos in Baarn, vindt zangeres en actrice Maaike Widdershoven. Dat beleven artiesten niet in een buurthuis.

Voor Widdershoven voelt optreden soms als thuiskomen. "Je maakt het als artiest niet veel mee, maar in De Speeldoos in Baarn altijd", liet ze directeur Tom van der Poel en zijn medewerkers direct weten toen ze hoorde dat de toekomst van het theater op het spel stond. En ze was lang niet de enige podiumkunstenaar die de afgelopen tijd steun kwam betuigen.

Directeur Van der Poel van De Speeldoos waagt sinds enige tijd hardop te betwijfelen of Baarn over een paar jaar nog wel een theater heeft. De nieuwbouwplannen samen met de bibliotheek staan op losse schroeven sinds politieke tegenstanders in het gemeentebestuur aan de macht zijn gekomen. Een raadsmeerderheid wil er vanavond een definitieve streep door zetten.

Vier miljoen euro kan Van der Poel verwachten als de gemeenteraad vanavond besluit om de bibliotheek in het centrum te houden. Dat mag hij dan besteden aan achterstallig onderhoud en aan het opknappen van De Speeldoos voor de komende tien jaar. Dat is wel wat anders dan de twaalf tot veertien miljoen euro die nodig is voor De Kroon, een multifunctioneel gebouw waar beide instellingen veertig jaar lang veilig zouden moeten zijn.

Of vier miljoen wel genoeg is? "De vraag moet helemaal niet zijn wat we met vier miljoen euro kunnen", werpt Van der Poel direct tegen. "De vraag die De Speeldoos en de bibliotheek in 2016 samen hebben gesteld is hoe we van een negatief resultaat naar een duurzame exploitatie komen. Daar zijn we jaren over bezig geweest met experts, ook van de gemeente. En nu vegen raadsleden al die deskundige adviezen en duurbetaalde rapporten aan de kant, want ze denken te weten dat het ook wel even voor vier miljoen euro uitkan."

"Het is een sterfhuisconstructie", vindt Van der Poel. "Het is helemaal niet doorgerekend. Als De Kroon niet doorgaat wachten we vanaf morgen met welke initiatieven de wethouder komt. En dan leggen we alles langs de meetlat van de exploitatie. Maar ik weet inmiddels hoe de politiek in elkaar steekt. We komen uiteindelijk in een situatie waarin ik steeds weer naar de gemeente moet om te praten over geld. Over een tijdje is iedereen vergeten hoe we hierin zijn beland. En dan ineens ben ik degene die er een zootje van heeft gemaakt."

Het zou Van der Poel en zijn medewerkers geen recht doen, vindt Maaike Widdershoven. Ze treedt al dertig jaar regelmatig op in De Speeldoos en houdt van het gedreven team. "Ze zijn ontzettend gepassioneerd aan het werk om mensen in het dorp en ver daarbuiten te verbinden. Er gebeurt daar veel meer dan alleen professionele voorstellingen. Amateurs hebben er plezier, talenten ontwikkelen zich er, mensen van alle leeftijden komen er samen. Het is zo belangrijk om op die manier het losse zand in de samenleving bij elkaar te houden."

Ook zangeres en tv-presentatrice Marlayne Sahupala, zelf inwoner van Baarn, ziet wat het theater voor haar dorp betekent. "De toneelgroepen van Baarn spelen er: Marmelijn voor de jongeren, Karakter voor de volwassenen. Er zijn dansgroepen en bands die er hun eerste stappen op het podium zetten, elke zomervakantie doen heel veel jongeren ervaring op bij de theatervierdaagse. De Speeldoos en het team hebben een cultureel-maatschappelijke rol voor jong en oud."

Sahupala treedt aanstaande zondag weer op in De Speeldoos. Met haar 'Sunday Sessions' organiseert ze al jaren vrijwel maandelijks jamsessies met topmuzikanten in een café-achtige sfeer. "Ik stelde het ooit voor aan Tom en binnen een paar weken was het geregeld", zegt ze. "Het is fantastisch om zo'n gemengd publiek te ontvangen. Ouderen die anders bij een theatervoorstelling rustig op hun stoel zitten zie je dan helemaal uit hun plaat gaan."

Sahupala en Widdershoven omschrijven De Speeldoos als een visitekaartje voor Baarn dat wel nog wat liefde en aandacht kan gebruiken. Er is voor artiesten nauwelijks een ruimte die je 'backstage' kunt noemen. De kleedkamers zijn van het formaat kleine badkamer en omdat ze naast het laadplatform liggen kan het er behoorlijk tochten wanneer mensen daar voortdurend in en uit lopen. Er is geen omloop op het podium, waardoor je eigenlijk maar van één kant op kunt komen.

"Er komen best grote namen naar Baarn", zegt Sahupala. "Dan kan dit eigenlijk niet meer." Maar die paar miljoen is ook niet genoeg om het theater zowel voor als achter de schermen echt van deze tijd te maken, schat Widdershoven. "Veel andere theaters waar ik kom zijn allang gemoderniseerd. Ik geniet in De Speeldoos van de heerlijke gezelligheid, maar de enorme gastvrijheid en warmte waarin het publiek wordt ontvangen zou moeten samensmelten met wat er aan de achterkant gebeurt."

Marlayne Sahupala zou het liefst zien dat de gemeenteraad toch nog van gedachten verandert en weer voor het plan kiest om het theater en de bibliotheek samen een modern onderdak te geven. De raadsleden zouden hun standpunt volgens haar echt beter moeten uitleggen. "Ik begrijp gewoon niet waarom ze op de korte termijn veel geld willen besteden aan iets dat op de langere termijn veel meer zou opleveren. En ik zou er heel verdrietig om zijn als De Speeldoos dit inderdaad niet overleeft."

Ook bij het team van De Speeldoos overheerst het onbegrip. "Ze gaan nu voor een heel dure oplossing, die ook nog eens niet duurzaam is", aldus Van der Poel. "Wat ik zou willen is dat we voor de zomer een aantal scenario's uitwerken om de exploitatie van dit theater gezond te krijgen. Kies daar dan eentje van, en hang er nou niet op voorhand al een vast bedrag aan."

"Armoe", antwoorden Marlayne Sahupala en Maaike Widdershoven - los van elkaar - op de vraag wat het zou betekenen als Baarn ooit zijn theater zou kwijtraken. "Mensen in Baarn vormen een hecht publiek, die ontmoeten elkaar daar graag", weet Widdershoven. "En vergeet niet wat de kinderen er beleven."

Wat is de noodzaak om het toch weer anders te doen, wat is het achterliggende plan, vraagt Sahupala zich vooral af. "Ik hoor nu weer dat sommige mensen het idee hebben om het theater bij Paleis Soestdijk onder te brengen. Maar een discussie over een bibliotheek die in het centrum moet blijven los je toch niet op door het theater dan maar naar de rand van Baarn te schuiven? Ook De Speeldoos hoort in de dorpskern, en zover buiten het centrum ligt het ook weer niet."