Baanbrekende kunst tussen de 19e-eeuwse meubels van een ex-keizer

De rode Rietveldstoel tussen krullerige meubels van Wilhelm
De rode Rietveldstoel tussen krullerige meubels van Wilhelm © RTV Utrecht / Boukje Jansen van Galen
Doorn - De strakke, baanbrekende meubels van Gerrit Rietveld staan naast de met sierlijk zilverbeslag en houten inlegwerk versierde meubels van de Duitse ex-keizer Wilhelm II in Huis Doorn. Het contrast kan niet groter zijn. In de jaren twintig van de vorige eeuw waren er grote veranderingen, zowel technisch als cultureel. Sommige veranderingen werden door de ex-keizer omarmd, maar andere hield hij zich verre van. De tentoonstelling Leven in een stroomversnelling gaat terug naar die tijd.
Baanbrekende kunst uit de roaring twenties tussen de 19e eeuwse meubels van de ex-keizer
Kookt elektrisch is de leus op een modeltram uit de jaren 20. Wat dat betreft lijkt in 100 jaar niets veranderd. Maar toen betekende elektrisch koken een technische revolutie. De meeste huishoudens hadden nog helemaal geen elektriciteit. De eerste elektriciteitscentrale in onze regio werd pas gebouwd aan het begin van de 20ste eeuw en was in eerste instantie bedoeld om de tram te laten rijden.
Elektriciteit was in die tijd echt iets voor de happy few, zoals Wilhelm II. Conservator Cornelis van der Bas: "Toen hij in Doorn kwam wonen heeft hij het huis helemaal gemoderniseerd en overal elektriciteit laten aanleggen."

Moderne snufjes

De ex-keizer had zelfs al een lift. Een ander modern snufje was een elektrisch bellenbord. In alle kamers was aan de muur of onder een tafel een mooi gedecoreerd knopje bevestigd waar de keizer op kon drukken. In plaats van een hele rij bellen, hing in de keuken het bord waar dan een nummertje naar beneden viel, zodat het personeel kon zien waar ze moesten zijn.
Hoe modern Wilhelm ook was als het ging om technische innovaties, op andere gebieden liet hij de moderne tijd aan zich voorbij gaan. Cornelis: "Men zocht na de Eerste Wereldoorlog naar een heel andere samenleving met een heel andere vorm van kunst, een abstracte kunst. Maar ook maatschappelijk veranderde er veel. In Nederland kwam het algemeen kiesrecht, dus ook vrouwen mochten stemmen en op een gegeven moment gingen ook vrouwen de politiek in. Dus ook daarin zijn de jaren twintig een belangrijke periode."
Elektrische wasmachine
Elektrische wasmachine © RTV Utrecht / Boukje Jansen van Galen
Die vrouwen gooiden ook het korset aan de kant. De kleding werd losser en de rokken korter. Vrouwen uit de werkende klasse gingen massaal in fabrieken werken in plaats van als dienstmeisje voor een rijke familie. En die comfortabele kleding bleek ook voor chiquere dames heel praktisch, zij moesten ineens veel meer zelf doen in het huishouden. "Voor elektrische wasmachines werd de was met de hand gedaan. Dat was een tijdrovende klus. Dus het was een uitkomst dat er elektrische apparaten kwamen, zoals die wasmachine. Maar ook de stofzuiger, de elektrische naaimachine en het strijkijzer."

Utrechtse modernisten

Het was ook de tijd waarin kunstenaars als de Utrechters Cris Agterberg en Jo Uiterwaal en glasontwerper Andries Copier uit Leerdam actief waren. Werken van de mannen staan in Huis Doorn tussen de spullen van de keizer. Van Copier een rode en een witte vaas. "Je ziet aan die vazen dat in de jaren twintig felle kleuren worden gebruikt. Je hebt natuurlijk de primaire kleuren rood, blauw en geel en hier zie je dat die ook terugkomen in het glaswerk."
Inktvloeier die bij een bureauset hoort, gemaakt door Cris Agterberg
Inktvloeier die bij een bureauset hoort, gemaakt door Cris Agterberg © RTV Utrecht / Boukje Jansen van Galen
Wie ook een fan van felle kleuren was: de Utrechter Gerrit Rietveld. Zijn bekende rood-blauwe stoel staat in Huis Doorn te pronken. Net als bij conservator Cornelis thuis. "Ik heb van jongs af aan een grote liefde voor het werk van Rietveld, voor zowel zijn gebouwen als zijn meubelstukken. Ik heb mijn huis deels ingericht in zijn stijl. Ik heb zelf Rietveldmeubels gemaakt. Iedere avond als ik eet zit ik op een Rietveldstoel. Ik vind vooral mooi dat hij in zijn werk alles terugbrengt tot de essentie, tot het minimale. Wat je in zijn beroemde leunstoel ziet, is dat het heel luchtig is, je kunt er doorheen kijken. Bij Rietveld lijkt het of het een beetje zweeft."
De tentoonstelling "Leven in een stroomversnelling" in Huis Doorn is te zien tot en met 30 juli.

Dit verhaal komt uit het programma Route C, het cultuurprogramma van RTV Utrecht. De eerste uitzending is elke donderdag rond 13.00 en het programma wordt daarna elk uur herhaald.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.