'Grote kans op doden' bij nieuwe trend in onderwereld, autoriteiten worstelen met bomaanslagen

De kans dat er binnenkort doden vallen bij een bomaanslag is groot, zegt hoofdofficier van justitie Rutger Jeuken met ijzige zekerheid. "De brandweer vertelde ons pas na een aanslag dat als een bepaalde tussendeur dicht had gezeten, de drukgolf van de explosie naar boven was gegaan en dan waren alle mensen die daar lagen te slapen dood geweest."

Het is een nieuwe trend in de onderwereld. Bomaanslagen met zwaar vuurwerk, voornamelijk de uit Italië afkomstige Cobra's zijn populair. Ze zijn goedkoop, bevatten evenveel of zelfs meer flitspoeder dan een handgranaat en er is makkelijk aan te komen. Jeuken: "Het speelt ongeveer sinds midden vorig jaar. Voor die tijd zagen we nog wel eens dat panden werden beschoten, maar tegenwoordig zien we vooral dat er 's nachts explosieven bij woningen worden geplaatst."

Ook in de regio Utrecht is een enorme toename in het aantal aanslagen met explosieven. In maart werden zes bomaanslagen gepleegd in de provincie, in IJsselstein zelfs twee keer kort achter elkaar. Het lijkt erop dat de eerste explosie plaatsvond op het verkeerde adres.

Bij één van de aanslagen was sprake van een boze leerling die bij zijn leraar een aanslag pleegt met zwaar vuurwerk. Soms gaat het om een ruzie in de relationele sfeer. "Maar de meest voorkomende oorzaak is ruzie tussen criminele groeperingen," vertelt hoofdcommissaris van de politie Martin Sitalsing. "Bijvoorbeeld na een ripdeal of omdat ze elkaar gewoon niet meer vertrouwen. En dat wordt dan uitgevochten met excessief geweld. Dat uit zich nu in explosies in woningen."

Wat meespeelt in het toenemende aantal aanslagen is dat zwaar vuurwerk steeds makkelijker beschikbaar, zegt Sitalsing. "Afgelopen jaar hebben we meer illegaal vuurwerk in beslag genomen dan ooit. Een recordvangst."

Als er dan een aanslag is gepleegd, dan komt de burgemeester in beeld. Sharon Dijksma is burgemeester van Utrecht en ze heeft regelmatig met bomaanslagen te maken. Na een aanslag besluit ze of een woning gesloten wordt en de bewoners tijdelijk ergens anders moeten wonen. "Wanneer een woning doelwit blijkt van criminelen dan kunnen buren of onschuldige omstanders geraakt worden. Dat is volstrekt niet de bedoeling en daarom sluiten we dan een woning."

Dijksma realiseert zich dat woningsluiting een enorm zwaar middel is om in te zetten. "Het blijft een lastig dilemma. Maar je zal de buren en de omgeving van het huis moeten beschermen tegen een eventuele nieuwe aanval. Stel je voor dat ik niks zou doen en ze blijven daar zitten en er komt een explosie waarbij iemand om het leven komt. Dan vraagt iedereen aan mij waarom ik niet heb ingegrepen."

"Het zijn de schlemielen uit het criminele wereldje die de aanslagen plegen," zegtpolitiechef Sitalsing. Hij maakt zich enorme zorgen over de uitvoerders van de aanslagen. "We zien vaak dat de uitvoerders niet bepaald aan de top staan van zo'n organisatie. Ze krijgen er een paar honderd tot duizend euro voor en soms is er zelfs sprake van criminele uitbuiting. Dan krijgen ze eerst een rijbewijs en een scooter en dan hebben ze een schuld die ze af moeten lossen. Maar wat ze er voor krijgen staat totaal niet in verhouding met het risico dat ze lopen."

En voor dat laatste waarschuwt hoofdofficier Rutger Jeuken ook. "Als we erachter komen wie je bent, dan lichten we je van je bed en dan kijk je tegen een jarenlange gevangenisstraf aan."

Omdat de problematiek in korte tijd zo groot is geworden, vraagt de driehoek, die bestaat uit het Openbaar Ministerie (OM), de politie en de lokale overheden hulp uit Den Haag.

"De camerabewaking van woningen kost tonnen," vertelt politiechef Sitalsing. "De beelden worden continu live uitgekeken en daar gaat dus heel veel geld en mankracht in zitten. Dat betekent dat er andere zaken op de plank blijven liggen, waaronder zedenzaken. Mensen vragen soms waarom de politie geen capaciteit heeft voor bepaalde veelvoorkomende criminaliteit. Nou, dit is een belangrijke reden."

Burgemeester Dijksma ziet ook dat de aanslagen een zware wissel trekt op de politie. Maar zelf heeft ze een sterkere positie nodig bij de rechter. Ze wil dat Den Haag het makkelijker maakt om informatie te delen tussen de politie, OM en de lokale overheid.

"De gemeente moet bij de rechtbank aantonen dat een woningsluiting nodig is. Daarvoor zijn zware argumenten nodig. Vaak heeft de politie of het OM informatie in een bepaalde zaak, maar die mogen ze niet delen met de gemeente. Die kunnen wij dus niet overleggen in een rechtszaak en om die reden zegt de rechter dan dat woningsluiting een te zwaar middel is. Terwijl je eigenlijk wel weet dat het terecht is."

Minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid laat weten dat ze de problematiek zeer serieus neemt en dat er op dit moment gesprekken lopen tussen de betrokken partijen en het ministerie om oplossingen te vinden voor dit probleem. Daarnaast ligt er een wetsvoorstel in de Tweede Kamer waardoor burgemeesters preventief woningen kunnen sluiten wanneer de openbare dreigt te worden verstoord. Nu kan dat pas wanneer de aanslag al is gepleegd. Daarnaast geeft ze aan dat gemeenten meer geld krijgen om ervoor te zorgen dat jongeren minder snel in de criminaliteit belanden.