Utrechtse monumentale blikvanger roest weg door strijd om blauwe hekken

Diya Al Gazalli komt achter een blauw hek aan de Kanaalweg vandaan, hij heeft zijn historische kraan aan het Merwedekanaal net aan een korte inspectie onderworpen. "Even kijken of alles er nog staat." De ondernemer is 's ochtends geland op vliegveld Eindhoven. Hij is veel in het buitenland, met name in Irak waar hij advies geeft over infrastructurele projecten. Zijn expertise is watermanagement, een kleine stap naar zijn investering in een grote legakker op de Vinkeveense Plassen. En dus de industriële elevator aan het Merwedekanaal in de Utrechtse wijk Oog in Al.

Ondanks de vlucht is Al Gazalli fris en ontspannen. Spijkerbroek, blauwe wollen trui, groene bodywarmer. Zijn haar is grijs aan het worden, zijn baard kort getrimd. De geboren Irakees kwam in 1993 als tiener met zijn ouders naar Nederland en kwam in Utrecht te wonen. Op een steenworp afstand van de monumentale kraan, aan de Leidsekade. Hij studeerde werktuigbouwkunde.

De kraan is enorm sterk omdat de constructie meters diep in de grond verankerd is, vertelt Al Gazalli. Toen het Rijkvastgoedbedrijf de constructie en de grond te koop zette zag hij mogelijkheden "iets te realiseren dat rendement oplevert". Hij belde de gemeente Utrecht om te onderzoeken wat hij van het ding zou kunnen maken. In de verkoopadvertentie van het Rijkvastgoedbedrijf staat immers: "De Gemeente Utrecht staat welwillend tegenover een eventuele bestemmingswijziging indien het “cultuur en welzijn” betreft. Horeca is nadrukkelijk niet toegestaan."

Van een welwillende houding bij de gemeente merkt de ondernemer tijdens dat telefoontje naar eigen zeggen niets. "Zij zeiden alleen maar: niet kopen." En daarmee gaat de gemeente zijn boekje te buiten, vindt hij. "Dat mogen zij helemaal niet zeggen." Volgens Al Gazalli wil de gemeente de kraan zelf hebben, het liefst gratis. Utrecht ontkent interesse in de kraan te hebben of een bod te hebben gedaan. Een woordvoerder zegt: "De heer Gazalli informeerde telefonisch naar de mogelijkheden voor de kraan. De gemeente heeft destijds aangegeven bereid te zijn mee te werken aan een bestemmingswijziging naar Cultuur/Welzijn."

De vermeende handelswijze van de ambtenaren stuit Al Gazalli tegen de borst. En als hij het idee krijgt dat er iets niet in de haak is, bijt hij zich vast. En dus biedt Al Gazalli op de hijskraan. Voor enkele tienduizenden euro's wordt hij de nieuwe eigenaar. Wat hij van plan is? In ieder geval de boel opknappen, hij nam daarvoor BOEI in de arm. Dat bedrijf knapte ook de Cereoolfabriek op aan de overkant van de Kanaalweg.

En daarna? Dat ligt aan de gemeente, zegt Al Gazalli. Hij baalt van het beperkte contact. "Een of twee gesprekken per jaar." Hij diende al plannen in, die werden steeds afgewezen. Hij denkt bijvoorbeeld aan een unieke plek om te overnachten of een cultureel centrum voor de buurt. Wat zijn plannen ook zijn: hij heeft toestemming van de gemeente nodig om een bedrijf uit te baten.

Concrete plannen voor de kraan zijn er dus nog niet. Ondertussen houden de gemeente en Al Gazalli elkaar in een houdgreep over de hekken rondom de kraan.

De gemeente dwong de kraaneigenaar in 2021 hekken te plaatsen rond zijn bouwwerk uit veiligheidsoverwegingen. In het verleden klommen waaghalzen in de kraan om in het kanaal te springen. Bovendien is het bouwwerk toe aan renovatie en valt niet uit te sluiten dat een onderdeel naar beneden valt.

Al Gazalli wilde geen hekken plaatsen en maakte bezwaar, de gemeente wees dat af. Hij plaatste vervolgens de hekken maar vroeg ook aan de rechtbank om het besluit van de gemeente te vernietigen. Opnieuw een glimlach bij Al Gazalli. "We hebben in Nederland een goed rechtssysteem." De rechter gaf de ondernemer namelijk gelijk: de gemeente kan de ondernemer niet dwingen hekken te plaatsen. De rechter wijst hem daarbij wel op zijn verantwoordelijkheid. Bij ongevallen is hij mogelijk aansprakelijk.

Ondanks die uitspraak staan aan de Kanaalweg nog steeds manshoge blauwe hekken. Hoe dat kan? De gemeente ging in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechter. Volgens een woordvoerder om te weten welke middelen Utrecht in de toekomst bij vergelijkbare gevallen heeft. "Het gaat hier om het belang van de veiligheid van de gebruikers van de openbare ruimte, een onderwerp waar wij zeer zorgvuldig mee om moeten gaan. Het komt hier neer op de afweging om hekken te plaatsen in relatie tot het adequaat voorkomen van mogelijk zeer zwaar letsel."

Al Gazalli wil de resultaten van dat hoger beroep afwachten. "Ik ga die hekken niet weghalen zolang dat proces nog loopt, het is allemaal niet gratis natuurlijk."

Terwijl dat hoger beroep nog moet dienen, gaf de gemeente een nieuwe opdracht: de hekken moeten juist weg. De huidige blauwe hekken zijn volgens Utrecht niet in lijn met het bestemmingsplan en het welstandsbeleid. In andere woorden: ze zijn lelijk en ontnemen het zicht. De hekken moeten voor 1 juni zijn verwijderd, anders moet de ondernemer 3000 euro betalen.

Al Gazalli voelt zich klemgezet door Utrechtse bureaucratie: eerst móet hij hekken plaatsen en als hij dan een rechtszaak wint zodat hij de hekken weg mag halen, gaat de gemeente in hoger beroep. Even later dwingt de gemeente hem met een nieuwe last onder dwangsom de hekken juist te verwijderen.

Wat de gemeente betreft heeft de rechter de opdracht om de hekken te plaatsen vernietigd. Het hoger beroep is ingesteld om in vergelijkbare zaken in de toekomst te weten welke middelen de gemeente in kan zetten. Utrecht ziet het liefst dat direct rondom de kraan transparante hekken worden geplaatst. Maar dat laatste kan de gemeente de ondernemer niet verplichten.

Al Gazalli is strijdbaar en optimistisch, maar heeft ook stress van de huidige impasse. Door de berichtgeving in de media vreest hij dat zijn relatie met de buurt verslechtert en vreest voor negatieve beeldvorming. "Ik vind het echt vervelend voor de buurt, zij zijn hier nu slachtoffer van." Hij hoopt dat een gepland gesprek met de wethouder de patstelling kan doorbreken en hij eindelijk werk kan maken van de kraan. En anders? Dan sluit hij een nieuwe rechtszaak niet uit, hij heeft vertrouwen in het rechtssysteem. Een glimlach. "En dan win ik weer."