Utrecht stevent af op miljoenentekort: forse bezuinigingen in de sociale zorg

Het is geen blij bericht dat wethouder Susanne Schilderman vandaag naar buiten brengt. De kosten lopen op en de inkomsten van het Rijk groeien niet mee. “Dit betekent dat onze financiële situatie nu echt anders is dan de afgelopen jaren, met als gevolg een structureel tekort in het financiële beeld,” schrijft de wethouder.

De tekorten ontstaan met name doordat er steeds meer kinderen en jongeren een beroep doen op jeugdzorg. De gemeente is daar verantwoordelijk voor. Ook de kosten in de Wmo lopen op, veel meer dan dat er door het Rijk vergoed wordt. En dus schrijft Schilderman dat het stelsel om voldoende zorg te kunnen leveren onhoudbaar is geworden.

"De vraag naar zorg neemt al jaren toe. Vooral de uitgaven voor de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Als gevolg hiervan stijgen de kosten van deze zorg en is er gebrek aan personeel. Ook is er gebrek aan ruimte voor passende voorzieningen zoals woonzorgvormen", aldus de wethouder.

De gemeente Utrecht voorziet dat als gevolg hiervan ‘het sociaal domein in Utrecht’ de komende jaren onder grote druk komt te staan. En dus moet er bezuinigd gaan worden. Het college kiest ervoor om de pijn over het hele sociale domein te verdelen en niet alleen te bezuinigen op Wmo en Jeugdzorg.

“Dat houdt in dat we huidig beleid en uitvoering in het brede sociaal domein opnieuw bekijken. Op inhoudelijke gronden kiezen we waar de taakstelling (= bezuiniging) concreet landt”, schrijft de wethouder in de voorjaarsnota. “Gevolg kan zijn dat we niet alleen op uitvoering van Wmo en Jeugd bijsturen, maar dat we bijvoorbeeld ook beleid en uitvoering bij Werk en Inkomen of Volksgezondheid bijsturen om de Jeugdwet en Wmo te financieren.”

Oppositiepartij VVD ziet vooral dat de rekening wordt doorgeschoven naar de toekomst. “En de keuzes die wel gemaakt worden zijn de verkeerde, zoals bezuinigen op veiligheid, gemeentelijk dienstverlening en bereikbaarheid,” zegt fractievoorzitter Marijn de Pagter.

Het afgelopen jaar werden de lasten van de inwoners al fors verhoogd, onder andere via de OZB. Ook het betaald parkeren moet de komende jaren voor fors meer inkomsten zorgen voor de gemeentekas. In deze voorjaarsnota staat dat de belastingen het komend jaar niet verhoogd worden.

Maar verderop in de voorjaarsnota staat wel dat een aantal leges verhoogd gaat worden. "Alleen voor knelpunten verhogen we een aantal kostendekkende tarieven (leges en huur) voor een kostenstijging gekoppeld aan dat tarief", staat er enigszins cryptisch.

Naast de financiële perikelen zijn er nog meer crises die het college wil aanpakken, zoals de woningnood. Schilderman schrijft dat vertraging in de woningbouw moet worden tegengegaan. Daarbij moet er vooral aandacht komen voor kwetsbare Utrechters. “Denk aan jongeren die verblijven in jeugdhulpinstellingen, nieuwkomers met een verblijfsvergunning (statushouders) en mensen uit de maatschappelijke opvang", staat er te lezen in de voorjaarsnota.

Ook is er klein leed voor de liefhebbers van meer groen: het plan om veel meer bomen in de stad te planten moet worden bijgesteld. "We pakken alle kansen aan om nieuwe bomen te planten, maar vertragen het tempo ten opzichte van onze ambities." En dat is tegen het zere been van de Partij voor de Dieren. "Absurd! Nu gebeurt precies waar we als Partij voor de Dieren bang voor waren: wij constateerden vanaf de presentatie van het coalitieakkoord al dat er geen geld en geen plek is om al die broodnodige bomen aan te planten", zegt fractievoorzitter Maarten van Heuven.

Ook de ambities om de stad minder in de auto en meer met de fiets en het OV te laten reizen komen onder druk te staan. Schilderman: "Dat betekent concreet dat de bereikbaarheid onder druk komt te staan en we minder kunnen investeren in de schaalsprong fiets en fietsenstallingen zoals op de stations Overvecht, Vaartsche Rijn en Leidsche Rijn, en uitrol rekken en trommels in de vooroorlogse wijken."

Dan is er nog een probleem waar het college juist extra op wil inzetten: de netcongestie. Dat wil zeggen dat de capaciteit van het elektriciteitsnet te gering is om te voldoen aan de toenemende vraag. Daarom wil de gemeente extra geld uittrekken om die netcongestie tegen te gaan. "Mogelijke oplossingen waarmee we enige transportcapaciteit creëren voor het uitvoeren van grote gebiedsontwikkelingen zijn: slimme netoplossingen, nieuwe samenwerkingen en innovatie", staat in de voorjaarsnota. "De deskundigheid hiervoor hebben we nu niet in huis. We stellen voor om in 2024 tot en met 2026 hierop te investeren."

De gemeenteraad gaat de komende weken debatteren over de voorjaarnota. Die nota is de basis voor de gemeentelijke begroting voor 2024 en de jaren daarna.