Eemnes legt keuzes rond duurzame energie voor aan inwoners: 'Geen taboes, alles is bespreekbaar'

Zonsopkomst in de Eempolder bij Eemnes. Aan de horizon windmolens in Flevoland.
Zonsopkomst in de Eempolder bij Eemnes. Aan de horizon windmolens in Flevoland. © ANP
Eemnes - Een burgerberaad gaat zich in Eemnes uitspreken over duurzame energie. De gemeente vraagt eerst alle inwoners van 18 jaar en ouder om hun mening en laat dan zo'n dertig Eemnessers een advies opstellen. Hun rapport wordt over zes maanden verwacht. Detail: de deelnemers weten zelf nog niet dat ze geselecteerd gaan worden.
De bedoeling is dat met de peiling een brede en diverse groep Eemnessers gaat meedenken. Nederland wil af van het verbranden van steenkool, aardolie en aardgas. De politiek in Eemnes heeft daarom advies nodig over wat daarvoor in de plaats moet komen. Hernieuwbare energiebronnen als de wind en de zon zijn duurzamer, maar vragen elk op hun beurt ook weer offers. De gemeenteraad zal ingewikkelde keuzes moeten maken en doet dat liever niet alleen.

Ieders achtertuin

"Met het onderwerp energietransitie komt u al snel in ieders achtertuin terecht", zei Rob Rietveld eerder deze maand tegen raadsleden van Eemnes. Het is zijn idee, dat de gemeenteraad gisteravond heeft overgenomen. Rietveld ontwikkelde met zijn Nederlands Platform Burgerparticipatie en Overheidsbeleid (NPBO) een methode. Die geeft inwoners niet alleen inspraak, maar laat ze ook actief meedenken over grote beslissingen waar een gemeente voor komt te staan.
De energietransitie is in het dorp een heet hangijzer. Windenergie hoefden bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar niet eens in de lokale kieswijzer te worden opgenomen. Alle partijen waren het er al over eens: Eemnes wil sowieso geen windturbines. En nu moeten de inwoners zich erover uitspreken. De gemeente wil daarbij niet alleen 'Ja' of 'Nee' horen, maar ook welke argumenten er leven. Want met de hakken in het zand los je de vraagstukken rond duurzame energie nu eenmaal niet op, is de gedachte.

Op stoel van bestuurders

Alle burgers van Eemnes worden deze zomer op de stoel van bestuurders gezet. In een online omgeving wordt neutraal uitgelegd welke beslissingen moeten worden genomen en welke gevolgen elke keuze heeft. Deelnemers wordt dan gevraagd welk advies ze het gemeentebestuur zouden willen geven en welke onderbouwing ze daarvoor kunnen aanvoeren.
Het burgerberaad dat de antwoorden vervolgens gaat verwerken in een rapport moet een afspiegeling van de bevolking zijn. "We willen niet de 'usual suspects', de bekende gepensioneerde witte mannen", zei Rietveld bij zijn presentatie. Maar dat wordt vanwege tijdsdruk nog wel een uitdaging.

Loting

Volgens Rietveld zou in Eemnes nog deze maand een burgerforum moeten worden geselecteerd. De gemeente stelt door loting een groep samen van maximaal dertig inwoners, die nu nog van niets weten en in de loop van volgende week wel al zouden moeten instemmen met hun aanstelling. Externe deskundigen en specialisten van de gemeente helpen dat burgerberaad dan om in korte tijd genoeg kennis van zaken te ontwikkelen. De uitverkoren inwoners stellen een vragenlijst op waarmee elke volwassen Eemnesser zijn mening over de energietransitie kan geven.
De peiling is zeker geen 'poll' waarbij wordt geturfd hoe vaak een bepaalde optie wordt gekozen. In theorie maakt het niet eens uit of iemand er in zou slagen om de vragenlijst stiekem meerdere keren in te vullen. "We willen vooral weten om welke redenen mensen voor of tegen iets kunnen zijn", aldus Rietveld. "Het gaat niet om het aantal keer dat een argument in de antwoorden opduikt, het is na één keer al genoeg om te weten dat het argument bestaat."

Burgerberaad

Het is niet voor het eerst in de provincie Utrecht dat een zogenoemd burgerberaad wordt ingesteld om een ingewikkeld probleem te bekijken. Een soortgelijke groep in Zeist heeft zich vorige week uitgesproken over vuurwerk tijdens de jaarwisseling. Zeist bracht op die manier mensen met zeer uiteenlopende, en zelfs tegengestelde wensen om de tafel. De honderd leden gaven aanbevelingen waarmee hun gemeente ervoor kan zorgen dat Oud & Nieuw voor alle inwoners een feest is.

De tips waren enigszins voorspelbaar, maar worden wel gedragen door het voltallige burgerberaad, ondanks alle diversiteit in de gelederen. Ook gemeente Utrecht besloot vorige maand om voor de vuurwerkkwestie een burgerberaad in te stellen. Bijzonder in Eemnes is dat daarnaast letterlijk alle volwassen inwoners worden uitgenodigd om aan een brede volksraadpleging mee te doen.

Kritisch

"Stel dat we ontdekken dat 90 procent van de bevolking toch windmolens wil, blijft u dan als volksvertegenwoordiger nee zeggen?" legde Rietveld de raadsleden van Eemnes bij zijn presentatie voor. NPBO is dan ook kritisch op partijen die bij voorbaat sommige oplossingen al als taboe zien. "Het burgerforum gaat ook heus niet op de stoel van de raad zitten", stelde Rietveld de raadsleden gerust. "U krijgt de mening van de burger als extraatje, om zelf een gedegen besluit te kunnen nemen."
Verantwoordelijk wethouder René ten Have (Dorpsbelang) vindt ook dat in de peiling alles bespreekbaar is. Hij benadrukte gisteravond nog eens dat het burgerforum uit de Eemnesser samenleving zelf de vragen opstelt die inwoners kunnen beantwoorden. "Er zijn geen no go areas, we moeten alles meenemen."
Wel krijgt windenergie speciale aandacht in de raadpleging. In oktober bepaalt de provincie namelijk al welke locaties het meest geschikt zijn voor het opwekken van windenergie. Eemnes heeft zich daar meerdere keren tegen uitgesproken. Ten Have verwacht dat een advies vanuit de hele bevolking straks extra gewicht in de schaal zal leggen.

Haast

Vanwege de besluiten in de provinciepolitiek is er dus haast bij de volksraadpleging en het burgerberaad. Daarom wordt er binnenkort al geloot om inwoners te selecteren en te vragen of ze mee willen doen. Hun eindadvies moet in november klaar zijn. Over specifiek het onderdeel windenergie geven ze in oktober al een 'pre-advies'. Het is kort dag, maar Rietveld heeft vaker zo'n peiling georganiseerd en verwacht dat de organisatie snel opgetuigd kan worden.
De VVD-fractie is de enige partij die niet instemt met de manier waarop inwoners deze zomer hun mening gaan geven. "We zijn niet tegen deze vorm", zei Monique van der Linde, "maar wel tegen het financiële plaatje, want we komen al geld tekort op onze begroting." De gemeenteraad van Eemnes geeft ruim een ton uit aan het onderzoek, dat bovendien onder tijdsdruk tijdens de zomervakantie moet worden gedaan. Dat geeft risico's, vindt Van der Linde. Maar wethouder Ten Have hield vol: "Het is geen haastklus. We hebben haast, dat is wat anders."

Locaties aanwijzen

Overigens is nog niet zeker of de provincie Utrecht daadwerkelijk gemeenten gaat dwingen om hoge windturbines binnen hun grenzen toe te staan. De BBB is faliekant tegen het aanwijzen van locaties. De nieuwkomer in de provinciepolitiek was in maart de grote winnaar van de verkiezingen. Ze werd daarmee dus ineens een van de bepalende factoren in het nieuwe regionale bestuur. Maar de BBB'ers zijn aan de andere kant zó anti-windmolen dat ze de regie over de coalitiebesprekingen erdoor zijn kwijtgeraakt.
GroenLinks en VVD hebben nu het initiatief. Zij praten met zeven andere fracties over het vormen van een nieuw provinciebestuur. Op dit moment lijkt het erop dat de huidige coalitie van GroenLinks, D66, CDA, PvdA en ChristenUnie wordt uitgebreid met VVD en mogelijk nog een andere partij. Dan zal het beleid dat GroenLinks-gedeputeerde Huib van Essen heeft ingezet ook wel niet wezenlijk veranderen.
Utrecht besloot vorige maand een burgerberaad over vuurwerk te organiseren

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.