Driehonderd gaslekken per jaar, dat moet minder: maar kan dat eigenlijk wel?

Alleen al in onze provincie gaat het driehonderd keer per jaar mis. Meestal doordat een aannemer, hovenier of hobbyklusser bij het graven of boren per ongeluk een leiding raakt. Vaak loopt dat met een sisser af, soms ook niet. Zo leidde een gaslek in een flatgebouw in Bilthoven vorig jaar tot een zware ontploffing die een deel van het gebouw deed instorten. Zeven hulpverleners raakten gewond en 27 gezinnen verloren hun woning bij de explosie.

Het laat volgens Jordy van der Veer van de VRU zien hoe belangrijk het is het aantal gaslekken zoveel mogelijk in te perken. "Ieder gaslek is er één teveel", stelt hij. "We gebruiken allemaal gas om ons huis te verwarmen, maar een ongecontroleerde ontsnapping zorgt voor gevaarlijke situaties. Zoals in Bilthoven gebeurde." Dat gaslek ontstond doordat een monteur van een rioleringsbedrijf door een gasleiding zaagde.

Twee derde van alle gaslekken buitenshuis ontstaat door werkzaamheden. Soms gebeurt dat zelfs bijna op hetzelfde moment. Bijvoorbeeld op de ochtend van 10 maart, toen twee aannemers in De Bilt en Zeist een gasleiding raakten, waarna meerdere woningen ontruimd moesten worden. Bij de VRU pleiten ze er daarom voor dat aannemers en andere betrokkenen meer aandacht hebben voor de risico's van gaslekken én voorzichtiger te werk gaan bij het graven. "Een ongeluk zit in een klein hoekje, maar met een goede voorbereiding kun je veel voorkomen."

Daar zijn ze het bij netbeheerder Stedin mee eens. Als er ergens in de regio een gaslek is, worden zij samen met de brandweer opgeroepen. "Om de hoofdkraan dicht te draaien en het lek af te sluiten", legt woordvoerder Koen de Lange uit.

Stedin is actief bezig met het voorkomen van gaslekken, vertelt hij. "We zitten niet op kantoor af te wachten tot er een gaslek is." In plaats daarvan gaan ze naar aannemers toe die gaan graven op plekken met veel leidingen. "Dan geven we advies: voorzichtig graven, niet gelijk met die graafmachine vol de grond in, maak eerst even proefsleuven. Een gaslekkage is echt gevaarlijk, dus probeer dat te voorkomen."

Ook vindt hij dat aannemers soms te gehaast te werk gaan. "Ze krijgen vaak betaald voor het aantal aansluitingen of het aantal meters kabel dat ze leggen. Snel werken loont dan. Dat kan voor gevaarlijke situaties zorgen."

Toch is gaslekken helemaal voorkomen vrijwel onmogelijk, aldus De Lange. In de provincie Utrecht ligt zo'n 10.000 kilometer aan gasleidingen en dan liggen ook de riolering en elektriciteits- en glasvezelkabels nog eens onder de grond. "We hebben in Nederland een hartstikke goed systeem waarbij alles onder de grond ligt. Maar daarmee neemt het risico dat je wat raakt natuurlijk ook toe."

Tegelijkertijd laten de cijfers zien dat er ook steeds meer wordt gewerkt in de grond. Voordat aannemers gaan graven zijn ze wettelijk verplicht een graafmelding te doen. Dit aantal meldingen is de afgelopen jaren flink gestegen, van 180.000 in 2018 naar 262.000 vorig jaar. Het aantal gaslekken is juist stabiel gebleven, zo rond de driehonderd per jaar. "Het liefst zie je dat natuurlijk afnemen. Maar dat het aantal gaslekken redelijk gelijk blijft terwijl het aantal grondbewegingen fors omhoog is gegaan, is op zich een goede ontwikkeling."

Wat de kans op gaslekken ook vergroot, is het feit dat niet altijd duidelijk is wát er precies in de grond ligt. Als aannemers een graafmelding hebben gedaan, ontvangen ze kabel- en leidinginformatie van de plek waar ze gaan graven, om graafschade en gevaarlijke situaties te voorkomen. Alleen komen die kaarten lang niet altijd overeen met de praktijk, vertelt De Lange.

"Die graafmeldingen geven lang niet altijd aan waar de leidingen liggen, vaak alleen dát ze er liggen. Tegenwoordig wordt alles met gps-data ingemeten, maar dat deden ze in de jaren 60 natuurlijk nog niet."

Dus is het soms behelpen bij graafwerkzaamheden, zonder exacte kennis van wat je onder grond gaat aantreffen. Reden te meer om extra voorzichtig te zijn en je goed voor te bereiden, vindt Van der Veer van de VRU. "De praktijk laat zien dat het daar nog vaak misgaat."

Mocht je als aannemer toch op een gasleiding stuiten, dan is het volgens Van der Veer belangrijk te weten hoe te handelen. "Haal meteen alle mogelijke ontstekingsbronnen weg. Pas was ik nog bij een gaslek waar een paar meter verderop een waterpomp stond te pompen. Een vonkje die in de buurt van de gaswolk komt kan dan levensgevaarlijk zijn."

Verder is het belangrijk goed te ventileren na een gaslek en het lek vooral niet toe te dekken met zand. "Want dan kan het gas door de grond een weg gaan zoeken en dan weet je niet waar die terecht komt. En schakel uiteraard meteen de juiste hulp in, de brandweer en de netbeheerder."