Anne en Eméli zijn jonge mantelzorgers: 'Ik stopte alle gevoelens weg en ging gewoon door'

1 juni, 12:00 • 5 minuten leestijd

Provincie Utrecht - Eens in de zoveel tijd spreken ze af, Anne (18) uit Kamerik en Eméli (31) die lang in Utrecht woonde en onlangs is verhuisd. Allebei zijn ze jonge mantelzorgers, ook al hebben ze weinig op met dat begrip. Bij elkaar vinden ze een luisterend oor. En vriendschap.

Maar liefst 1 op de 4 jongeren tussen de 16 en 24 is mantelzorger voor een gezinslid in Nederland. Grotendeels zijn deze kinderen en jong volwassenen onzichtbaar, want voor hen voelt de zorg als de normaalste zaak van de wereld, ook al hebben ze daar eigenlijk hulp bij nodig. Een week lang vragen welzijnsorganisatie aandacht voor de verhalen van deze jonge mensen tijdens de 'Week van de Jonge Mantelzorger'.

“Ik moest niks”, benadrukt Eméli, nu 31 jaar oud. “Stilzwijgend hadden we met het gezin gewoon besloten dat we het samen zouden gaan doen. En dus ging ik koken, bracht ik mijn zusje naar turnen en haalde haar op, bracht mijn broertje naar voetbal en al dat soort dingen. Leeftijdsgenoten klaagden dat ze maar tot 23 uur uit mochten. En ik dacht dan: Waar hebben jullie het over? Uitgaan? Ik had gewoon andere dingen aan mijn hoofd.”

Eméli's vader krijgt een hersenontsteking als zij 13 is. Daar houdt hij hersenletsel en epilepsie aan over. Voor de buitenwereld lijkt er weinig aan de hand – als hij voldoende is hersteld en weer thuis is, kan hij op verjaardagen normale gesprekken voeren. “Pas in het gezin was voelbaar dat hij niet meer de oude was”, vertelt ze. “Dan stond hij te koken en legde ineens een pen in de pan. En dan snelde ik er naar toe: Pap, wat doe je nou!”

Constant alert zijn, altijd haar moeder meehelpen met zorgen, inspringen waar nodig – veel taken overnemen in huis en altijd klaar staan voor haar vader die snel overprikkeld is. “Gevoelens liet ik helemaal niet toe. Als iemand vroeg of het niet verdrietig is of heftig of moeilijk wat ik deed, dan zei ik: Hou toch op, daar heb ik geen tijd voor, wij moeten door.”

Anne is nu 18 en kent dat maar al te goed. Haar vader reed op zijn fiets door rood en botste op een bus. Ook hij heeft daarbij hersenletsel opgelopen, een deel van zijn hersenen is onherstelbaar beschadigd. “Ik was toen 8 jaar oud en ik kan me die dag goed herinneren. Het was een dinsdagmiddag en ik werd opgehaald door mijn oma en opa. Ik kon het maar niet bevatten. Mijn vader? Ik keek tegen hem op. Hij is een grote man, hij was handig, hij was slim, hij wist veel dingen, hij was grappig en ik kon niet bevatten hoe zo’n man door een bus in elkaar kon storten. Dat moment zit nog best wel vers in mijn hoofd.”

Vanaf dat moment veranderde er veel, ook al besefte Anne dat pas veel later. “Ik werd minder kind, denk ik. En begon wat meer naast mijn moeder te staan. In het eerste deel was ik nog 8 en deed zij veel meer, maar later deed ik veel meer dingen, hield mijn zusje bezig omdat mijn moeder dat niet kon doen. Mijn vader wilde wel terug naar zijn normale leven, maar we kwamen er snel achter dat hij eigenlijk een hele andere man was geworden.”

Ondanks het leeftijdsverschil van veertien jaar zijn Anne en Eméli nu niet alleen maatjes via Handjehelpen, maar ook een soort vriendinnen. “Ik wilde heel graag een jonger kind helpen dat hetzelfde heeft meegemaakt als ik”, vertelt Eméli. “En dus stelde ik me beschikbaar als maatje. Zo werd ik gematcht met Anne en dat klikte gewoon heel goed.”

Eméli en Anne zijn aan elkaar gekoppeld via Handjehelpen, een Utrechtse vrijwilligersorganisatie die in 1979 is opgericht door een aantal ouders van een kind met een beperking. Dit initiatief is uitgegroeid tot een professionele organisatie met 40 medewerkers die onder meer jonge mantelzorgers koppelt aan een ervaringsmaatje.

"We denken vaak dat de zorg vooral naar diegene moet gaan die de beperking heeft. Maar de mensen om hem of haar heen zijn ook zwaar belast. De kinderen die extra zorgen voor hun ouders bijvoorbeeld, moeten ook hulp hebben", vertelt Wilma Louwerse van Handjehelpen. "De week van de jonge mantelzorger is belangrijk om mensen ervan bewust te maken dat kinderen bijvoorbeeld veel meer zorgen dan we door hebben. Ze zijn vaak krachtig en flexibel en ook heel waardevol voor de maatschappij. Juist omdat zij al ervaring hebben met de zorg voor een ander."

Veel jonge mensen die voor een ander zorgen, zien zichzelf niet gauw als mantelzorger, maar rollen er als vanzelfsprekend in. Volgens Handjehelpen hebben ze wel erkenning nodig en dus ook een maatje. Handjehelpen zorgt voor de juiste match tussen een hulpvrager en een vrijwilliger of stagiair.

Zelf had ze ook graag zo’n begeleiding gehad, vertelt Eméli nu. Want pas laat merkt ze dat het niet slim was om al die emoties maar weg te stoppen. “Ik nam te veel hooi op mijn vork, was heel perfectionistisch en verwachtte dat ook van de mensen om mij heen. Maar toen liep op mijn werk tegen de lamp. En daaruit rolde een traject waaruit duidelijk werd dat ik in een sneltrein heb gezeten, mijn gevoel had geparkeerd, snel volwassen ben geworden. Ondertussen weet ik dat het leven toch een heel stuk mooier is mét gevoel.”

In haar gesprekken met Anne is dat precies wat ze over wil brengen. “Anne mag alles tegen mij zeggen. Ik vind niks raar. Spreek verdrietige dingen uit, want ik begrijp echt wel hoe je je af en toe voelt. Ik had dat niet. De vraag aan mij als kind: Hoe is het met je? Die kreeg ik niet. En die ruimte moet er zijn, dat je kan zeggen dat je verdrietig bent. Dat wil ik heel graag aan Anne meegeven. Het mag er zijn en dan gaan we samen lachen of huilen.”

Anne beaamt dat, het contact met Eméli is fijn en lucht soms op. “Ik was als kind heel boos. Soms kon ik ook denken, waarom fietste mijn vader door rood? Maar het is zoals het is. Die gevoelens heb ik opgeslagen, maar kon ik toen met niemand delen. En op een gegeven moment krijg je daar toch last van, ik kreeg buikpijn van al die gevoelens die ik binnen hield.”

Anne heeft daarnaast nog een zusje dat extra aandacht nodig heeft. “Ze heeft een verstandelijke beperking en autisme, dus dat bracht ook veel zorgen met zich mee. Dan is het wel fijn als je met iemand kan praten die veel inlevingsvermogen heeft.”

Zittend in het park in de zon glimlachen ze naar elkaar. Eén ding willen ze allebei nog kwijt: hun moeders hebben enorm hun best gedaan. Eméli: “We delen ook de zorgen om onze moeders, ik heb mijn moeder zoveel jaren de ballen hoog zien houden. En heb vaak gedacht: Ik weet niet hoe lang ze dat nog volhoudt.” Anne knikt.

Van 1 tot 7 juni is het de Week van de Jonge Mantelzorger. Bijna één op de vier jongeren in Nederland zorgt voor een naaste met gezondheidsproblemen. RTV Utrecht maakt daarom vier dagen lang bijzondere verhalen over Utrechters die zorgen – hoe jong ze ook zijn.