Vijf vragen: Waterschap Amstel, Gooi en Vecht is 'technisch failliet', en dat gaat inwoners geld kosten

Het waterschap zit financieel in de problemen en komt geld tekort. In 2022 was er een tekort van 17,6 miljoen euro en dit jaar wordt een tekort van 18 miljoen euro verwacht. Dat betekent dat het waterschap 'technisch' failliet is. Peter Smit, deel van het dagelijks bestuur van het waterschap, legt uit: "We zijn getroffen door onverwachte zaken van buitenaf. Eerst was er de crisis bij afvalverwerkingsbedrijf AEB waardoor wij ons zuiveringsslib niet kwijt konden en een duurder alternatief moesten gebruiken, en toen kwamen corona en de stikstofcrisis."

Maar de belangrijkste reden is volgens Smit een probleem met het innen van de waterschapsbelasting. Dat wordt voor AGV gedaan door uitvoeringsorganisatie Waternet, maar dat ging niet goed. AGV kreeg het geld dus later dan verwacht, en dat levert weer nieuwe problemen op, aldus Smit. "Wij krijgen belastinginkomsten later en dan moet je dus een overbruggingskrediet krijgen. Dat was vroeger heel goedkoop, dan kreeg je bij wijze van spreken geld toe, maar de rentestand is omhoog gegaan en nu kost dat dus meer geld. Wij willen voortaan sneller onze belasting kunnen innen, maar de invoering van dat systeem duurt langer dan gedacht."

Volgens Smit wordt er nu hard gewerkt om de achtergelopen achterstanden in te halen en het innen voortaan soepel te laten verlopen. Maar goed, de tekorten zijn er nu dus al.

Niet bepaald. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht werkt in een gebied waar 1,4 miljoen mensen wonen en is actief in drie provincies: Noord-Holland, Utrecht en een heel klein stukje Zuid-Holland. In de provincie Utrecht zitten mensen in onder meer de gemeentes De Ronde Venen, Stichtse Vecht, De Bilt en een deel van Utrecht bij dit waterschap.

En het werk dat het waterschap doet, is best belangrijk. Zo ziet AGV toe op de veiligheid van duizend kilometer aan dijken, bijna zestig sluizen en 231 gemalen. Ook zorgt het voor twaalf waterzuiveringsinstallaties die het afvalwater schoonmaken.

Tsja, dat kan niet vanwege de manier waarop waterschappen worden gefinancierd. Dat gaat anders dan bij bijvoorbeeld een gemeente. Een gemeente krijgt geld uit twee verschillende bronnen: het Rijk geeft geld vanuit het gemeentefonds en de gemeente kan zelf belasting heffen in de vorm van bijvoorbeeld de onroerendezaakbelasting op huizen of parkeergeld.

Maar voor waterschappen is er geen fonds vanuit Den Haag. Zij moeten hun hele inkomen halen uit belastingen, benadrukt ook Peter Smit. "Elke uitgave die we doen, moeten we zelf opbrengen. We hebben geen gemeentefonds." En daar ging het dus mis bij Amstel, Gooi en Vecht.

Nee, zegt Corine Hoeben van de Rijksuniversiteit Groningen. Daarom wordt er ook gesproken over een 'technisch' faillissement. "Het is niet zoals bij een winkel die failliet gaat: dat het nooit meer terugkomt, in stukjes wordt afgebroken en verkocht en dat je er daarna nooit meer iets van hoort."

Hoeben onderzoekt al jaren de financiering van de waterschappen. Volgens haar kan het waterschap nu wel tijdelijk minder doen. "Als er geen geld is, dan kun je niet alle projecten draaien. Lopende zaken moeten wel blijven lopen, want het is wel heel vervelend als gemalen niet meer kunnen worden bediend maar allerlei vernieuwingen kunnen dan niet. Tot het weer op orde is. Maar echt failliet, en dat het waterschap niet meer bestaat, of dat een fijne buitenlandse partij denkt: 'Hé, daar gaan we winst mee maken': dat gaat niet gebeuren."

Toch gaan mensen die klant zijn bij het waterschap waarschijnlijk wel iets van het faillissement merken. Hoeben: "Het kan wel zijn dat ze een negatief eigen vermogen krijgen. Dat is vervelend voor een waterschap, want dan moet er wel wat worden gedaan. Ze kunnen blijven bestaan en belasting blijven innen en ze komen er bovenop. Maar het kan wel zijn dat de belasting dan verhoogd worden, want er wordt van waterschappen geëist dat ze een sluitende begroting kunnen presenteren."

Dat moet het dagelijks bestuur van het waterschap beslissen. Dat is een soort college van burgemeester en wethouders, maar dan van de waterschappen. Na de verkiezingen is er een nieuwe coalitie aan de macht bij Amstel, Gooi en Vecht. Dat bestaat uit PvdA, Partij voor de Dieren, Water Natuurlijk en 'ongebouwd' (dat zijn twee zetels, die altijd bezet worden door vaste vertegenwoordigers van de boeren).

Het waterschap werd de afgelopen jaren bestuurd door bijna dezelfde coalitie, maar dan met in plaats van de Partij voor de Dieren de VVD van Peter Smit. De vertrekkende bestuurder zegt dat het nieuwe bestuur aan zet is. Zelf denkt hij dat een belastingverhoging van mogelijk meer dan 10 procent onvermijdelijk is. Smit: "Je kan je voorstellen: een dijk onderhouden kost veel grondstoffen en energie. Nou, dan kan je op je klompen aanvoelen dat als jij als burger dat al in de portemonnee voelt, wij daar driedubbel dwars mee te maken hebben."

De provincie Noord-Holland laat weten nog niet in te grijpen maar de zaak wel scherp in de gaten te houden: "De financiële situatie bij waterschap Amstel, Gooi en Vecht is zorgelijk. We zijn nu samen met de provincie Utrecht bezig om een goed beeld te vormen van de omvang van de problematiek. In dat kader vinden er de komende weken gesprekken plaats."