Lennart uit Baarn leert vrijwilligers in Oekraïne levens redden

Het gehuil van een sirene klinkt al een tijdje, maar het dringt nu pas door tot het ploegje cursisten. Alle aandacht ging naar de vrouw die zacht kreunend voor ze tegen een muurtje ligt. Uit een kunststof slangetje gutst dunne rode vloeistof over haar arm en die laat zich maar moeilijk stoppen door al het gaasverband dat ze in de oefenwond proppen. Terwijl ze haar zo goed als het gaat blijven ondersteunen zoeken ze alsnog plat op hun buik dekking tot het sein Safe! klinkt. De blikken in hun ogen zijn intens. Zo moet het voelen als een raketinslag je wereld plotseling op zijn kop zet.

"Je gaat echt zweten, je krijgt het idee dat het allemaal echt is", zegt Lieke Heil. Als vrijwilliger van Dutch Civilian Action gaat ze regelmatig naar pas bevrijde dorpen in Oekraïne om humanitaire hulp te verlenen. Dicht bij die gebieden wordt nog gevochten en af en toe hoor je explosies. "Het is riskant en ik realiseer me goed dat er ooit iets kan gebeuren. Ik ben er geweest zonder dat ik deze training heb gehad. Hoe heb ik dat eigenlijk kunnen doen?"

Wat Lieke op deze tweedaagse Tactical First Responder Care for Civilian Volunteers leert is handelen in noodsituaties met ernstig letsel. "Hopelijk hoef ik het nooit toe te passen, maar als ik in zo'n situatie kom hoop ik dat ik iemands leven kan redden. En jezelf redden, dat leer je hier ook heel erg. Dat als jij geraakt wordt, je dan ook bij jezelf kunt nagaan welke verwonding het meest levensbedreigend is en hoe je dan moet handelen."

"Linkerbeen, dertig seconden!" roept instructeur Bartjan onverwacht midden in een oefening rond het evacueren van slachtoffers uit een auto. De cursisten zijn inmiddels gedrild en laten zich direct op de grond zakken om een tourniquet bij zichzelf aan te brengen. De bedoeling is dat ze de band zo strak mogelijk aandraaien zodat ze er een fictieve slagaderlijke bloeding mee stoppen. Gerlinde Korterink brengt het er lang niet slecht van af. Dat ging gisteren wel anders hoor, lacht ze.

Gerlinde is met een konvooi van stichting Zeilen van Vrijheid al een paar keer een klein stukje Oekraïne in geweest en wil volgende keer helemaal mee naar Charkiv. "We brengen gebruikte ambulances vol hulpgoederen zoals medisch materiaal, humanitaire spullen, dierenvoer en meer naar Oekraïne", zegt ze. "Ik ben absoluut onwetend op medisch gebied, en ik wil dat mijn eerste reactie in een noodsituatie een beetje OK is. Ik weet nu in ieder geval dat ik met mijn buik op de grond moet als er een inslag dichtbij is en pas weer ga bewegen als het veilig is. En dan is het ook heel fijn als ik me nog herinner hoe ik een tourniquet moet aanleggen."

Dat de deelnemers volledig opgaan in de oefenscenario's is precies wat Lennart Bongartz beoogt. De Baarnaar wil ze leren hoe ze ondanks alle hectiek van een oorlogssituatie de overlevingskansen van slachtoffers kunnen vergroten door snel in te grijpen. "We doen niet alleen losse oefeningen, maar proberen met simulaties ook de realiteit te benaderen", legt hij uit. "Van mensen die daarna naar de frontgebieden zijn gegaan krijgen we terug dat dit een van de beste trainingen op dit gebied is."

Voor de cursus vragen Lennart en zijn medeorganisatoren geen inschrijfgeld, alleen een vrijwillige donatie om de kosten van bijvoorbeeld al het oefenmateriaal te dekken. Hij is zelf ook diverse keren als vrijwilliger naar Oekraïne gegaan, om traumapakketjes en ander medisch materiaal te leveren. "Ik heb zelf ook trainingen gevolgd om met die spullen levens te kunnen redden. Heel leerzaam, en ik vind het belangrijk dat mensen die voor humanitaire hulp naar riskante gebieden gaan deze kennis en vaardigheden ook krijgen."

De belangrijkste les die de cursisten meekrijgen is hoe ze om moeten gaan met ernstige bloedingen en het bewaken van de luchtwegen. Het zijn de eerste twee stappen in het zogenoemde MARCH-protocol, een methode om te bepalen welke verwondingen acute aandacht nodig hebben. "Deze levensreddende handelingen kan iedereen uitvoeren zonder dat je eigenlijk medische voorkennis nodig hebt”, benadrukt Lennart. “Het idee is dat het slachtoffer de eerste vijf tot tien minuten, misschien langer zelfs, overleeft totdat getraind medisch personeel de definitieve behandeling kan starten. We leren geen voorbehouden handelingen aan. Iedereen kan dit leren."

Om de skills en drills te leren krijgen de cursisten de opdracht om zich in groepjes te verspreiden over een veldje waar gegrimeerde trauma-acteurs met de meest gruwelijke nepwonden liggen te wachten. Hun geschreeuw en gekerm wordt af en toe overstemd door het geluid van een luchtalarm of een helikopter uit een boombox. De bedoeling is dat de teams de gewonden acuut behandelen en dan verplaatsen naar een plaats waar de ambulance kan komen. Het draait niet alleen om medische handelingen, maar ook om teamcommunicatie, overzicht houden en de eigen veiligheid bewaken. Bovendien is coördinatie belangrijk, zodat alle slachtoffers op dezelfde plek komen en niet iedereen een andere kant op rent.

Lieke is er enthousiast over. "Gisteren wist ik nog niets, en nu passen we alles wat we geleerd hebben toe in spannende situaties. De instructeurs leggen het superhelder uit en dan oefenen we daarna meteen de praktijk. Dan ga je het echt snappen." Ook Gerlinde heeft veel meer vertrouwen in zichzelf gekregen. "Ik weet nu dat ik in actie moet komen, iets kan doen voor mezelf en anderen. Of dat het juiste is moet dan blijken, maar als ik daar een inslag hoor ga ik plat op de grond. Dat zit er nu denk ik wel in."

Lennart en de instructeurs zijn tevreden over de groep. “Ze zijn zeer gemotiveerd en de leercurve is heel steil in deze twee dagen." Hij organiseert ook trainingen van een week aan vrijwilligersorganisaties in Oekraïne. ""De vraag is daar hoog. Overal in dat land leven mensen onder de voortdurende dreiging van raket- en droneaanvallen. Recent waren er door een raketaanval op een restaurant in Kramatorsk veel burgerslachtoffers te betreuren. Als daar mensen zijn met de juiste spullen en ze weten wat ze ermee moeten doen, dan kunnen ze ook echt levens redden."