Scholen worstelen met online roddelen en pesten: ‘Kinderen moeten inzien dat het geen spelletje is’

Achterberg is eigenlijk natuur- en scheikundedocent op middelbare school NXT in Doorn. Maar toen hij geen landelijk lesprogramma over online pesten kon vinden, besloot hij er zelf maar eentje te ontwikkelen. Met collega's maakte hij lessen waarin kinderen bijvoorbeeld leren hoe ze moeten omgaan met roddelkanalen. Want pesten is niet nieuw, maar waar thuis de ouders en op school de docenten hun best doen dit te voorkomen, is er online veel minder toezicht.

Terwijl de impact immens kan zijn, zegt Achterberg. Online kan een kind van 13 of 14 jaar oud met één bericht de hele school bereiken. In de lessen wordt dan ook besproken wat de impact van dit soort online pesterijen is. Maar er wordt óók gekeken naar de rol die volgers van dit soort roddelaccounts spelen. "Ze denken nu nog vaak 'ik kijk alleen, ik plaats niks', maar weten niet dat ze bijdragen aan het in stand houden van zo'n kanaal."

Ook docent Bram van Loon kent het probleem van pesten. Hij schrikt soms als hij hoort hoe leerlingen elkaar belachelijk maken. "Een kind dat iets meer gezichtshaar heeft dan een ander, de kleding die iemand draagt of hoe iemand eruitziet." In een appje of een bericht op TikTok lijkt het nóg sneller te gebeuren. "Het lijkt heel makkelijk voor leerlingen om elkaar online te beledigen", zegt de docent.

Sinds vier weken werkt hij op het Leidsche Rijn College, waar docenten er volgens hem strak bovenop zitten. Maar op de anders scholen waar hij werkte was dat lang niet altijd het geval. "Overal zijn ze er wel mee bezig, maar je merkt dat ze op veel plekken echt nog heel erg zoekende zijn." Van Loon kiest er voor consequent het gesprek aan te gaan. "Ik vertel ze niet wat ze moeten doen, maar wil hen laten inzien waarom iets wel of niet kan."

Overigens vindt hij dit niet alleen de verantwoordelijkheid van school: "Het begint met onderling respect. Dat leer je thuis." Hij moedigt ouders aan om interesse te tonen en zichzelf te informeren over wat er digitaal allemaal gebeurt. "Kinderen moeten inzien dat het niet om spelletjes gaat, maar dat het serieus is."

Vorige week sloegen meerdere scholen in de regio nog alarm over roddelkanalen op TikTok. In navolging van de populaire serie Gossip Girl doken dit soort speciale accounts om roddels te verspreiden op allerlei scholen op. Docenten en medeleerlingen worden in de berichten belachelijk gemaakt of er worden leugens over ze verspreid.

Het leidt niet alleen tot pesterijen, op een school in Zeist zou het zelfs tot bedreigingen hebben geleid. "Wij hebben met deze leerling en ouders een gesprek gehad", laat rector Kees Jan Vreeker van het Christelijk Lyceum Zeist weten. "Deze week hebben wij hieraan aandacht besteed en gesprekken gevoerd met onze leerlingen."

Net als de meeste roddelkanalen van andere scholen is het betreffende roddelkanaal uit Zeist inmiddels offline. In een bericht op TikTok liet de initiatiefnemer weten enorm spijt te hebben. "Ik heb mezelf gemeld bij de schoolleiding en zal de strafmaatregelen accepteren. Hiermee roep ik iedereen op nooit (meer) mee te doen aan acties die anderen kunnen kwetsen, onzeker kunnen maken of op een andere manier kunnen beschadigen."

"Het is verschrikkelijk als zoiets gebeurt, want het doet heel veel bij een slachtoffer", zegt Michiel Kalverda van TMI over de roddelkanalen. Dit Utrechtse bedrijf ontwikkelt lesprogramma's over digitale geletterdheid. Ook schrijven ze mee aan nieuwe leerplannen en geven ze lessen door heel Nederland. Onderwerpen als nepnieuws, data, online-veiligheid en dus ook cyberpesten worden behandeld in verschillende lessenreeksen.

Het blijft Kalverda keer op keer verbazen dat het er op school niet veel meer over gaat. "Het grootste probleem is dat het nog geen vast onderdeel van het schoolcurriculum is." Kalverda maakt zich zorgen over nieuwe generaties. Voor scholen zijn er richtlijnen, maar het is vooralsnog aan hen zelf om te bepalen wat ze op het gebied van digitale geletterdheid doen. En dat gebeurt wat hem betreft nog veel te weinig. "Ontwikkelingen van technologie gaan zo snel. We merken dat leerlingen het als een verademing zien als we het over deze thema's hebben."

Volgens Kalverda liggen er wel plannen op tafel, maar wordt een wettelijke aanpassing in het leerplan telkens uitgesteld. "Het vorige curriculum is inmiddels ouder dan de allereerste iPhone", vertelt de Utrechter lachend.

Daarnaast vindt ook Kalverda dat er een verantwoordelijkheid ligt bij ouders. "Je kind wordt geboren in een digitale wereld. Dus toon ook interesse in die online-wereld van hen. Vraag eens 'hoe was je dag online?', bijvoorbeeld. Ik weet zeker dat je kind daar graag over vertelt. Laat je onderwijzen."