Terugblik: hoe een 3 uur durende seance Amersfoort al maanden in haar greep houdt

Het is tegen 11.00 uur als op 19 mei van dit jaar een mail binnenkomt bij begraafplaats Rusthof in Leusden. Een vertegenwoordiger van "een team onderzoekers met ruim 15 jaar ervaring in paranormale onderzoeken" wil met "speciale camera's en sensoren" meer te weten komen over het bestaan van paranormale activiteit. "Uiteraard met groots respect voor de overledenen en de begraafplaats", valt er in de mail te lezen. De groep wil dat op Rusthof doen, omdat een dierbare van een van de leden er begraven ligt.

Er komt geen reactie, en dus besluit de afzender van de mail deze zomer fysiek naar Rusthof te gaan. Na het voorstel mondeling toegelicht te hebben, geeft de directeur toestemming voor een eenmalig onderzoek. Daarbij geldt wel dat de groep alleen op de paden mag lopen en ook alleen daar sensoren mag gebruiken. Een medewerker van Rusthof moet de groep begeleiden. Om het onderzoek in alle rust te kunnen uitvoeren, wordt de bijeenkomst buiten openingstijden gepland.

De datum wordt geprikt op zaterdag 11 september. De spirituele groep van zes mensen begint het onderzoek om 20.30 uur, zogezegd onder begeleiding van een medewerker van Rusthof. Maar al snel lopen drie van hen zonder begeleiding richting het Davidshof. De andere drie struinen samen met de medewerker een kwartier tot een halfuur over het Kinderhof. Om 23.30 uur vertrekken de onderzoekers weer.

Die zondag bezoekt een vader het graf van zijn kind op het Kinderhof, waar hij midden op het pad een wildcamera ziet liggen. Hij besluit hem in de berm te leggen, zodat-ie niet in de weg ligt. Als hij een week later nog een bezoek brengt en de camera er nog steeds ziet liggen, probeert hij hem bij de balie af te geven. Omdat daar niemand is, neemt hij de camera mee naar huis.

Eenmaal thuis besluit hij een blik op de beelden te werpen. Op het geheugenkaartje staan drie video's. Op twee daarvan herkent hij begraafplaats Rusthof, waarvan een video op het Kinderhof is opgenomen. Op een ander filmpje klinkt het alsof een vrouw een kind toespreekt. Op basis van de beelden concludeert hij dat er 's nachts mensen op de begraafplaats zijn geweest die contact met overledenen zochten.

Hij zoekt contact met Rusthof en krijgt de directeur aan de lijn. Die bevestigt het binnengekomen verzoek over het spirituele onderzoek aan de vader en vraagt hem de camera af te geven. Dat weigert hij. Omdat de gemeente Amersfoort eigenaar van Rusthof is, besluit hij het college en enkele gemeenteraadsleden te informeren over zijn vondst.

"Is dit hoe er in Amersfoort wordt omgegaan met onze overleden dierbaren?", schrijft hij onder meer in een e-mail aan hen. "Ik wil u vragen ervoor te zorgen dat dit soort zaken in de toekomst niet meer voorkomen op Rusthof en mij op de hoogte te houden van de gepaste maatregelen."

Een dag later, op 2 oktober, heeft burgemeester Bolsius telefonisch contact met de vader. Ze bespreken de gebeurtenissen op Rusthof en ook Bolsius vraagt hem tevergeefs de camera af te geven.

Anderhalve week later valt er bij driehonderd ouders een excuusbrief van de gemeente op de mat. "We hadden dit niet mogen toestaan. Daarom bieden wij u onze oprechte excuses aan", staat er onder meer in.

Diezelfde avond wordt de burgemeester in de raadsvergadering met de dood bedreigd door een boze man op de publiekstribune. Bolsius is op dat moment zelf niet aanwezig in de raad, maar doet later wel aangifte en de man krijgt een locatie- en contactverbod.

Twee dagen na die raadsvergadering is er een besloten bijeenkomst tussen de gemeente, de Rusthof-directie en zo'n zeventig nabestaanden. Die krijgen mogelijkheid vragen te stellen over wat er precies gebeurd is op 11 september. Ook vragen ze de directeur om de identiteit van de groep bekend te maken. "Normaal zou dat gedeeld kunnen worden. Ik zie daar geen probleem in", antwoordt de directeur welwillend.

Maar daar komt het niet van. Een week later zoekt de gemeente Amersfoort contact met de Nationale Ombudsman en vraagt hem onderzoek te doen naar de gebeurtenissen op Rusthof. Die stemt in. "Als ik dat als burgemeester ga doen, dan komt er altijd een gevoel bij: is dat onafhankelijk?", motiveert burgemeester Bolsius zijn verzoek tot onderzoek bij de ombudsman.

Voor nabestaanden met aanvullende vragen betekent het vanaf dat moment bijna totale radiostilte vanuit de gemeente. En dat kan rekenen op weinig begrip bij de nabestaanden en advocaten die hen bijstaan. Het echtpaar Floor en Radia Drost-Laabidi doet als een van de eersten aangifte van grafschennis tegen de spirituele groep. Zij hebben samen twee dochters op Kinderhof begraven. "Ik wil geen voodoo-figuren bij het graf van mijn kinderen", zei Floor Drost-Laabidi eerder.

Daarna verenigen ook tientallen andere ouders zich in een collectieve aangifte tegen diezelfde groep en Rusthof-directeur Wilco Plaggenborg. "Ze (de ouders, red.) slapen heel slecht en doen geen oog dicht. Dan is het heel jammer en teleurstellend wanneer het lijkt dat de gemeente met antwoorden komt, in tweede instantie de luiken gewoon dichtgaan", stelde advocaat Jan Visscher, die de tientallen ouders bijstaat.

Op 9 november besluit RTV Utrecht een Wob-verzoek in te dienen bij de gemeente Amersfoort. Met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) hopen we meer duidelijkheid te krijgen over de besluitvorming en de communicatie rond de seance op 11 september, en de gebeurtenissen op Rusthof zelf.

Ondertussen verslechtert de psychische situatie van Radia Drost-Laabidi. Ze slaapt slecht en durft onder meer niet meer alleen naar het toilet. Daarom besluit het echtpaar een kort geding voor te bereiden. Extra informatie over het hoe en waarom zou haar helpen mentale rust te vinden en alles wat er gebeurd is te verwerken. Omdat de gemeente de kaken stijf op elkaar houdt, zou een kort geding de gemeente moeten dwingen wat van die informatie met het echtpaar te delen.

Als de gemeente dat hoort, worden Floor en Radia nog eens uitgenodigd op het stadhuis voor een gesprek met burgemeester Bolsius. "Hij komt over als een aimabele man, maar de politiek die hij nu bedrijft zie je ook bij de toeslagenaffaire: we voelen met u mee, maar we doen niks. Hij heeft informatie in handen die de schade van de nabestaanden snel kan beperken", vatte Roberto Pennino, de advocaat van het echtpaar, de bijeenkomst met de burgemeester samen.

En dus zet het echtpaar het kort geding door. Na de pleidooien van het echtpaar en de gemeente Amersfoort pleit de rechter ervoor dat beide partijen nog eens met elkaar om tafel gaan, in de hoop dat er toch wat informatie gedeeld kan worden. De gemeente zegt toe twee e-mails, die naar aanleiding van het Wob-verzoek naar boven zijn gekomen, met het echtpaar te delen. Maar wel onder geheimhouding, tot het onderzoek van de Nationale Ombudsman is afgerond.

"Enerzijds zegt Floor dat ze de morele winnaars zijn van het kort geding, maar anderzijds vinden ze het heel wrang dat dit allemaal nodig is geweest en dat er zoveel tijd overheen is gegaan", zegt hun advocaat Roberto Pennino daar dan over. Advocaat Jan Visscher vindt het op zijn beurt belachelijk dat zijn cliënten niets te horen krijgen. "Dit is echt een klap in het gezicht van de overige ouders en nabestaanden", stelt hij.

De gemeente komt terug van haar besluit om de stukken geheim te houden en laat weten alle ouders over de inhoud van de twee e-mails te informeren. "Het is één grote ad hoc-show", vindt advocaat Pennino. "Ze hebben geprobeerd aan 'damage control' te doen, maar ze hebben in mijn optiek het tegenovergestelde bereikt. Het is steeds brandjes blussen, maar uiteindelijk staat wel het hele bos in de fik."

Dan neemt de gemeente een dag later een drastische beslissing. De twee e-mails worden openbaar en de directeur van Rusthof wordt op non-actief gezet. "Een spijkerharde conclusie, maar wat mij betreft wel de enige juiste", stelt advocaat Jan Visscher. De inhoud van de twee e-mails geeft een beetje inzicht in hoe het verzoek tot een seance bij de begraafplaats is binnengekomen, maar maakt weinig duidelijk over wat er op die septemberavond precies is gebeurd.

Er volgen twee weken van relatieve rust tot het langverwachte onderzoek van de Nationale Ombudsman afgelopen vrijdag op tafel komt. Die trekt een duidelijke conclusie: de directie van de Amersfoortse begraafplaats Rusthof heeft niet goed ingeschat wat het toestaan van paranormaal onderzoek kan betekenen voor nabestaanden.

"Dat raakt het college, dat raakt mij in het hart. En daar loop ik niet voor weg", is de reactie van burgemeester Bolsius op de conclusies van de ombudsman. Hij zegt de aanbeveling van de ombudsman om een "breed maatschappelijk gesprek" te organiseren om te bepalen wat er wel en niet op begraafplaats Rusthof aan activiteiten zou moeten plaatsvinden, ter harte neemt.

Maar diezelfde middag wordt dat goede voornemen overschaduwd door een viertal video's die de gemeente enkele minuten na het verschijnen van het ombudsmanrapport online plaatst. Op twee van de video's is te zien hoe de seancegroep contact probeert te maken met overledenen op de begraafplaats.

En hoewel er oorspronkelijk is afgesproken dat de groep op de paden zou blijven en het onderzoek niet bij individuele graven zou uitvoeren, blijkt het tegenovergestelde. "En bedenk jongens, het balletje ligt echt klem tussen letters", zegt een van de leden van de groep op een van de video's. De groep heeft juist sensoren naast de graven en op de stenen gelegd.

Door vragen te stellen als "Is uw overlijden heel snel gegaan?" en "Hield jij ook van voetbal?" hoopt de groep dat de sensoren met lampjes gaan flikkeren, waarmee paranormale activiteit aangetoond zou kunnen worden. Nabestaanden reageren ontsteld. "Dat is toch niet normaal?", zegt Radia Drost-Laabidi na het zien van de beelden.

"We zouden onze kinderen het liefst laten herbegraven op een begraafplaats waar we zeker weten dat dit nooit en te nimmer zou plaatsvinden", vult haar man Floor aan. "En die garantie hebben we nu niet. Want stel dat er een commissie zou komen en we zijn tien jaar verder... De maat is vol."

Advocaat Jan Visscher vindt het vooral "onbegrijpelijk en onverantwoord" dat de beelden uit het niets gedeeld zijn. "De ouders is op een eerder moment beloofd de beelden op een besloten moment te kijken. Nu worden ze in een keer online gezet, zonder overleg met nabestaanden."

"Ik snap die reactie", reageert burgemeester Lucas Bolsius. "Alles wat er gebeurd is, is uitermate verdrietig. Maar u moet zich rekenschap geven dat we te maken hebben met meer dan 350 kinderen die op het Kinderhof liggen en meer dan 9000 graven op Rusthof. Dus we hebben zeer zorgvuldig gekeken naar waar het ging om de graven die we zeker aan nabestaanden konden koppelen. Die nabestaanden hebben die beelden (van tevoren, red.) kunnen bekijken."

Niet alleen nabestaanden, advocaten en de ombudsman uitten kritiek op de handelswijze van de gemeente. Ook de gemeenteraad trok gisteravond fel van leer tijdens een ingelast debat over de kwestie. Een meerderheid stemde voor een motie van afkeuring tegen verantwoordelijk wethouder Kees Kraanen (VVD) en een motie van treurnis tegen burgemeester Bolsius. "Dit had nooit mogen gebeuren", was de gedeelde conclusie.

De gemeenteraad was vooral kritisch op het feit dat het college niet ver genoeg had doorgevraagd toen bleek dat de directeur mailtjes over afspraken met de spirituele groep had achtergehouden, maar dat daar een Wob-verzoek voor nodig was.

Dit alles vormt de terugblik op een omvangrijk Rusthof-dossier, maar de ontwikkelingen behoeven ook een vooruitblik. De komende maanden zal onder meer moeten uitwijzen hoe onhoudbaar de positie van Rusthof-directeur Wilco Plaggenborg is geworden. Op dit moment loopt er een integriteitsonderzoek naar zijn functioneren. Tot die tijd blijft hij in ieder geval op non-actief staan.

Daarnaast hebben hij en de groep die hij toestemming gaf voor de seance een collectieve aangifte van grafschennis aan hun broek hangen. De bureaus bij het OM lopen over, en daarom kan het nog weleens maanden gaan duren voordat justitie bepaalt of het overgaat tot eventuele vervolging.

En dan is er nog de gemeente Amersfoort zelf, die de komende maanden zal moeten gebruiken om het vertrouwen van een deel van de Amersfoortse bevolking te herstellen. Want waar de gemeente haar handelen en radiostilte uitlegde als een vorm van zorgvuldigheid, betekende het voor een groep nabestaanden vooral veel onzekerheid, woede en verdriet.